အစၥလာမ္ ဘာသာ

တည္ေထာင္သူ
-အာရပ္လူမ်ိဳး မိုဟာမက္။

ေမြးဖြားသည့္ႏွစ္
-ခရစ္ႏွစ္ ၅၇၀ (ေအဒီ ၅၇၀)။

တည္ေထာင္သည့္ႏွစ္
-ခရစ္ႏွစ္ ၆၁၀ (ေအဒီ ၆၁၀)။

မဒီနာသို႔ထြက္ခြာသည့္ႏွစ္
-ခရစ္ႏွစ္ ၆၂၂ (ေအဒီ ၆၂၂)။

ကြယ္လြန္သည့္ႏွစ္
-ခရစ္ႏွစ္ ၆၃၂ (ေအဒီ ၆၃၂)။

စတင္ေပၚေပါက္ရာဌာန
-အာေရဗ် ႏိုင္ငံ၊ မကၠာၿမိဳ႕။

ဘာသာ၏ အထြတ္အထိပ္ပုဂၢိဳလ္
-အလႅာဟ္ဘုရားသခင္။

ပဓာနက်မ္းဂန္
-ကိုရန္က်မ္းျမတ္။

အေျခခံ ယံုၾကည္ခ်က္မ်ား     "အစၥလာမ္" သည္ အာရဗီ ဘာသာစကား ျဖစ္၏။ "နာခံျခင္း" ဟု အဓိပၸာယ္ရ၏။ အလႅာဟ္ ဘုရားသခင္၏ အမိန္႔ေတာ္ကို နာခံျခင္းကိုပင္ အစၥလာမ္ဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ အလႅာဟ္ဘုရားသခင္၏ အမိန္႔ေတာ္ကို နာခံသူတိုင္း အစၥလာမ္ ဘာသာကို ကိုးကြယ္ေသာ မူဆလင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ဘာသာကို အစၥလာမ္ ဟုေခၚ၍ ထိုဘာသာ ကိုးကြယ္သူကို မူဆလင္ဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ မိုဟာမက္ တည္ေထာင္ေသာ ဘာသာျဖစ္၍ မဟာေမဒင္ ဘာသာဟုလည္း ေခၚၾကသည္။

ကမ႓ာႀကီးႏွင့္ သတၱဝါေတြကို အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္က ဖန္ဆင္းသည္။ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္သည္ ကမ႓ာ၏ ပထမဆံုး လူသားအျဖစ္ အာဒမ္ ( Adam ) အမ်ိဳးသား ႏွင့္ ဧဝ ( Eve ) အမ်ိဳးသမီးတို႔ကို ဖန္ဆင္းသည္။ သူတို႔ ႏွစ္ေယာက္ လူသားေတြ ဆက္ကာဆက္ကာ ေပါက္ပြါးလာၾက၏။

အစၥလာမ္ ဘာသာတြင္ ပဓာနအားျဖင့္ ယံုၾကည္ရမည့္ အခ်က္ႀကီးမ်ားမွာ-
ကမ႓ာကို ဖန္ဆင္းအုပ္စိုးေသာ အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္ကို ယံုၾကည္ရမည္။
အလႅာဟ္ ၏ အမိန္႔အတိုင္း ေဆာင္ရြက္ရေသာ ေကာင္းကင္ တမန္မ်ားကို ယံုၾကည္ရမည္။
တမန္ေတာ္ႀကီး၊ တမန္ေတာ္ကေလးမ်ားကို ယံုၾကည္ရမည္။ တမန္ေတာ္ႀကီးမ်ားမွာ အာဒမ္၊ ေနာဧ၊ ေအဗရာဟင္၊ မိုးဇက္၊ ေယ႐ႈတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ မိုဟာမက္မွာ အႀကီးျမတ္ဆံုး တမန္ေတာ္ျဖစ္သည္။
တရား ဆံုးျဖတ္မည့္ေန႔ကို ယံုၾကည္ရမည္။ တရား ဆံုးျဖတ္မည့္ေန႔တြင္ လူေတြအားလံုး ေသရာမွ ျပန္ရွင္လာၾကၿပီး အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္ အထံ၌ တရားအဆံုးျဖတ္ ခံရမည္။
တေလာကလံုး ျဖစ္ပ်က္သမွ်သည္ အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္၏ အလိုေတာ္အတိုင္းသာ ျဖစ္ပ်က္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။
အစၥလာမ္ ဘာသာ၌ အေျခခံ အခ်က္ႀကီး ငါးခ်က္ရွိသည္။
ယင္းတို႔မွာ-
အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္သည္ တဆူတည္းေသာ ဘုရားသခင္ ျဖစ္သည္။ မိုဟာမက္ သည္ အႀကီးျမတ္ဆံုးေသာ တမန္ေတာ္ ျဖစ္သည္။
တေန႔လွ်င္ ၅ ႀကိမ္ ဘုရား ဝတ္ျပဳရမည္။
ဆင္းရဲသားမ်ားအား ေကၽြးေမြး ေပးကမ္း ရမည္။
ရမ္မဇမ္လ၌ ဥပုသ္ ေစာင့္ရမည္။
ေငြေၾကး တတ္ႏိုင္သူမ်ား ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ႏိုင္ငံ မကၠာၿမိဳ႕သို႔ ဘုရားဖူး သြားရမည္။ ( ဟာ့ဂ်္ သြားသည္ ဟု ေခၚၾကသည္။ )
အစၥလာမ္ ဘာသာ၏ အေရးႀကီးလွေသာ သင္ၾကားခ်က္တခုမွာ "႐ုပ္တုကို ႐ွိမခိုးရ၊ မကိုးကြယ္ရ" ဟူ၍ ျဖစ္သည္။

ေပၚေပါက္လာပံု     အာေရဗ်ႏိုင္ငံ မကၠာၿမိဳ႕သည္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္ မေပၚထြြန္းမီ ေအဒီ ၆ ရာစု အစပိုင္းကတည္းက ဘုရားဖူးမ်ားျဖင့္ စည္ကား၏။ ယင္းသို႔ စည္ကားျခင္းမွာ ဘာသာေရး အရ အခ်က္အခ်ာ က်ေသာေၾကာင့္သာ မဟုတ္၊ အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ အိႏၵိယျပည္ႏွင့္ ပါးရွားျပည္၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံ၊ အေနာက္ေျမာက္ဘက္တြင္ အီဂ်စ္ ႏိုင္ငံမ်ားရွိရာ ကုန္သြယ္ေရး လမ္းေၾကာင္း ဗဟို၌ တည္ရွိေနသျဖင့္ စီးပြါးေရး အရ အခ်က္အခ်ာ က်ေသာေၾကာင့္လည္း ဤမွ် စည္ကားေနျခင္း ျဖစ္ဟန္တူေပသည္။

ဤ အခ်က္သည္ပင္ အစၥလာမ္ဘာသာ ေပၚထြန္းလာရျခင္း၏ အေၾကာင္း တစိတ္တေဒသ ျဖစ္ႏိုင္ေပသည္။ ႏိုင္ငံရပ္ျခား စီးပြါးေရးသမားမ်ားသည္ ဘာသာေရးသမားမ်ားစုေဝးရာျဖစ္ေသာ ကအာဗာ ဝတ္ေက်ာင္းေတာ္ႏွင့္ အစၥေမးလ္ ၏ ေရၾကည္ေတာ္တြင္းတို႔၌ လူစည္ကားေနသည္ကို ေတြ႕ရေသာအခါ စီးပြါးေရး လာဘ္ျမင္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည့္အတိုင္း စီးပြားေရးအရ အျမတ္ထုတ္ၾကျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ မကၠာသည္ ေဈးၿမိဳ႕ ျဖစ္လာ႐ံုမွ်မက ကအာဗာ ဝတ္ေက်ာင္းေတာ္ တဝိုက္သည္လည္း ေဈးရပ္ကြက္သဖြယ္ ျဖစ္လာရဟန္တူေပသည္။

ဤသို႔ေသာ ေနရာမ်ားသည္ အေပ်ာ္အပါး ေလာင္းကစားသမားမ်ား၊ အမူးသမားမ်ား က်က္စားစရာ ျဖစ္ေပသည္။ လူမ်ိဳးစံုေသာ ေနရာ၌ ကိုးကြယ္မႈမ်ိဳးစံုလာကာ ကိုးကြယ္စရာ ႐ုပ္တုေတြလည္း မ်ားျပားလာျခင္း ျဖစ္ေပသည္။

ကအာဗာ ဝတ္ေက်ာင္းေတာ္၌ ဘုရားဖူး စည္ကားသည္ကို ေထာက္ဆျခင္းအားျဖင့္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္ မေပၚထြန္းမီအခ်ိန္က ဂ်ဴးဘာသာ ခရစ္ယာန္ ဘာသာတို႔ကို ကိုးကြယ္သူမ်ားၾကဟန္ တူေပသည္။ ဇို႐ိုအက္စတား ဘာသာဝင္မ်ားလည္း မရွိဟု မဆိုႏိုင္ေခ်။ သို႔ေသာ္ အမ်ားစုသည္ စင္ၾကယ္ေသာ ဘာသာတရားကို ကိုးကြယ္ၾကဟန္ မတူေပ။

မိုဟာမက္ ဖြားျမင္ျခင္း     ဤသို႔ေသာ အေျခအေနတြင္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္ကို ေမြးဖြားလာျခင္း ျဖစ္၏။ သူသည္ မကၠာၿမိဳ႕တြင္ ခရစ္ႏွစ္ ၅၇၀ ခုႏွစ္၌ ဖြားျမင္သူျဖစ္သည္။ မိခင္မွာ အာေမနတ္၊ ဖခင္မွာ အဗၺဒူလာ ျဖစ္သည္။ သူ မေမြးဖြားမီကေလးတြင္ ဖခင္ ကြယ္လြန္သြား၍ ဖခင္၏ မ်က္ႏွာကို သူ မျမင္လိုက္ရေပ။ မိခင္သည္လည္း သူေျခာက္ႏွစ္သား အရြယ္တြင္ ကြယ္လြန္သြား၏။ သူ႕ကို သူ႕ ဦးေလး အဘူတလစ္က ေကၽြးေမြး ေစာင့္ေရွာက္ထားရ၏။

မိုဟာမက္ လူလားေျမာက္လာေသာအခါ ဆီးရီးယား ႏိုင္ငံသို႔ကုလားအုပ္မ်ားျဖင့္ ကုန္ကူးသြားေသာ ကုန္သည္မ်ားကို ဦးေဆာင္လမ္းျပ လုပ္ရ၏။ သူ၏ အလုပ္အကိုင္ ကၽြမ္းက်င္မႈေၾကာင့္ ပစၥည္းခ်မ္းသာလွေသာ ကေလးသံုးေယာက္ မိခင္ မုဆိုးမႀကီး ခဒီဂ်ာက မိုဟာမက္ကို သူ၏ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ခန္႔အပ္ကာ အဆိုပါ ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ကုန္ကူးသန္းရန္ ေစလႊတ္၏။ မိုဟာမက္၏ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ သစၥာရွိမႈ၊ စိတ္ေကာင္းရွိမႈတို႔ေၾကာင့္ ခဒီဂ်ာက မိုဟာမက္ကို အိမ္ေထာင္ဘက္အျဖစ္ ေရြးလိုက္၏။ ထိုအခ်ိန္၌ ခဒီဂ်ာက အသက္ ၅၀ ရွိၿပီ ျဖစ္၍ မိုဟာမက္က ၂၅ ႏွစ္မွ်သာ ရွိေသး၏။ သို႔ေသာ္ အိမ္ေထာင္ေရးသုခကို ရၾကသည္ဟု ဆို၏။

အစၥလာမ္ဘာသာ၏ အစ     ခဒီဂ်ာႏွင့္ လက္ထပ္ၿပီးေသာအခါ မိုဟာမက္၌ အခ်ိန္အား ရသျဖင့္ အားလပ္သည့္ အခ်ိန္မ်ားတြင္ တဦးတည္း တိတ္ဆိတ္စြာ ထိုင္လ်က္ တရားႏွလံုးသြင္း ဆင္ျခင္၏။ အထူးသျဖင့္ သူသည္ မကၠာ၏ လက္ရွိ ဘာသာေရး အေျခအေနကို ဘဝင္မက်ႏိုင္သျဖင့္ ဘာသာတရားကို ပိုမို တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳျပင္ႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းကို အျပန္ျပန္ အလွန္လွႏ္ ဆင္ျခင္ သံုးသပ္ ရွာေဖြေန၏။

ထိုသို႔ ဆင္ျခင္ သံုးသပ္ေနစဥ္ တညတြင္ ေကာင္းကင္တမန္ ေဂဗရီယယ္ သူ႕ေရွ႕၌ ေပၚလာၿပီးလွ်င္ ဘုရားသခင္၏ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ကို ေပး၍ အဖတ္ခိုင္း၏။

မိုဟာမက္သည္ ဝမ္းသာအားရႏွင္ အိမ္သို႔ ေျပးသြားၿပီးလွ်င္ သူ၏ ထူးဆန္းေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို သူ႕ဇနီးအားေျပာျပ၏။ ခဒီဂ်ာက အၾကြင္းမဲ့ ယံုၾကည္၏။ ကာလ အတန္ၾကာေသာ္ မိုဟာမက္သည္ သူ႕ကိုယ္သူ ဘုရားသခင္ ေရြးခ်ယ္ေသာ တမန္ေတာ္အျဖစ္ ယံုၾကည္ယူဆကာ သူ႕မိသားစုႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးမ်ားကို စ၍ တရားေဟာေတာ့၏။

ဘုရားဖူးသူမ်ားအား တရား စေဟာျခင္း     ေဆြမ်ိဳးမ်ားထဲမွ သူ႕တရားကို ယံုၾကည္လက္ခံသူ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိလာေသာ အခါ ကအာဗာ ဘုရား ဝတ္ေက်ာင္းေတာ္သို႔ သြား၍ ဘုရားဖူးသူမ်ားအား တရားေဟာေလသည္။ သူ႕တရားကို "အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္မွတပါး ဘုရားမရွိ၊ မိုဟာမက္ဟာ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္၏ တမန္ေတာ္ျဖစ္သည္" ဟူေသာ စကားမွ စ၍ ေဟာသည္။ လူေတြက သူ႕တရားကို မယံုၾကည္ၾက႐ံုမွ်မက သူ႕ကို ေျပာင္ေလွာင္ ရယ္ေမာၾက၏။

သို႔ေသာ္ မိုဟာမက္ကား မေလွ်ာ့။ ဆက္လက္၍ ေဟာၿမဲ ေဟာေလ၏။

မဒီနာသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းရျခင္း     အတန္ၾကာေသာ္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္သည္ ႐ုပ္တု ကိုးကြယ္မႈ ဆန္႔က်င္ေရး၊ အရက္ႏွင့္ ေလာင္းကစား ဆန္႔က်င္ေရးတရားမ်ားကိုပါ ေဟာေလသည္။ ကအာဗာ ဝတ္ေက်ာင္း ေတာ္ႏွင့္ အစၥေမးလ္ ေရၾကည္ေတာ္တြင္းကို မွီ၍ စီးပြါးရွာေနၾကေသာ စီးပြါးေရးသမားမ်ား၏ မူမမွန္ေသာ လုပ္ရပ္မ်ားကိုပါ ထုတ္ေဖာ္ ထိပါး၍ ေဟာၾကား၏။ ဤတရားမ်ားက တမန္ေတာ္ကို ရန္မ်ားလာေစသည္။

သို႔ႏွင့္ အထိပါးခံရသူမ်ားသည္ တမန္ေတာ္ကို သတ္ရန္စီစဥ္ၾက၏။ သူတို႔၏ အစီအစဥ္ကို တမန္ေတာ္ ႀကိဳတင္ သိ၍ သတ္မည့္ညတြင္ ကုလားအုပ္စီးလ်က္ ေနာက္ပါ အခ်ိဳ႕ႏွင့္ အတူ ယသရစ္ၿမိဳ႕သို႔ေရႊ႕ေျပာင္းလြတ္ေျမာက္သြား၏။ ယသရစ္ၿမိဳ႕ကိုလည္း မဒီနာဟု နာမည္ေျပာင္းလုိက္၏။

ယင္းသို႔ ထြက္ေျပးသြားေသာ ႏွစ္မ်ာ ခရစ္ႏွစ္ ၆၂၂ ခုႏွစ္ ျဖစ္၏။ ထို အခ်ိန္တြင္ တမန္ေတာ္၏ အသက္ ၅၃ ႏွစ္ရွိေပၿပီ။

ခုႏွစ္ ေရတြက္ပံု     အစၥလာမ္ ဘာသာ၌ တမန္ေတာ္ မဒီနာ သို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေသာ ညသည္ အလြန္အေရးပါလွ၏။ အေၾကာင္းမွာ မိုဟာမက္၏ တရားေတာ္မ်ားကို မဒီနာမွစ၍ ထိေရာက္စြာ ေဟာေျပာ ျဖန္႔ျဖဴးႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ မူဆလင္တို႔သည္ ခုႏွစ္ကို ေရတြက္လွ်င္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္ မဒီနာသို႔ ထြက္ခြာေသာႏွစ္မွ စ၍ ေရတြက္ၾက၏။ သို႔ျဖစ္ရာ ခရစ္ႏွစ္ ၆၂၂ ခုႏွစ္သည္ မူဆလင္တို႔ ဟိဂ်ရိ ႏွစ္အရ ၁ ႏွစ္ ျဖစ္ေလသည္။

ဗုဒၶသာသနာႏွစ္ ေရတြက္ပံုမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ ပရိနိဗၺာန္စံေသာႏွစ္မွ စ၍ ေရတြက္၏။ ကမ႓ာသံုး ခရစ္ႏွစ္ ေရတြက္ပံုမွာ ေယ႐ႈခရစ္ ေမြးဖြားေသာ ႏွစ္မွ စ၍ ေရတြက္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ေယ႐ႈခရစ္ မေမြးဖြားမီ ႏွစ္မ်ားကို (B.C) ဟု အတိုေကာက္ ေရး၍ ေမြးဖြားၿပီးေနာက္ ႏွစ္မ်ားကို (A.D) ဟု အတိုေကာက္ ေရးၾက၏။

တိုက္ယင္း ျဖန္႔     မဒီနာၿမိဳ႕၌ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္၏ တရားမ်ားကို လူ အမ်ားအျပား ယံုၾကည္လက္ခံၾက၏။ ဂ်ဴးတို႔ကမူ လက္မခံၾကေခ်။ မိုဟာမက္ ကို မဒီနာၿမိဳ႕သားတို႔ ေလးစားခ်စ္ခင္ၾက၏။ ၿမိဳ႕၏ အႀကီးအကဲ အျဖစ္ တင္ေျမႇာက္ၾက၏။

မကၠာမွ တမန္ေတာ္၏ ရန္သူမ်ားသည္ တမန္ေတာ္ကို မဒီနာအထိ လိုက္၍ သတ္ရန္ စီစဥ္ၾက၏။ သူသည္ ထိုရန္ကို ခုခံ တြန္းလွန္ႏိုင္ရန္ စစ္သားမ်ား စုေဆာင္း၍ စစ္တပ္ ဖြဲ႕လိုက္ၿပီးလွ်င္ ရန္သူမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ တိုက္ခုိက္ခဲ့ရာ တျဖည္းျဖည္း စစ္ပြဲအျဖစ္ ေရာက္သြားေတာ့၏။ စစ္ပြဲေပါင္း မ်ားစြာတြင္ တမန္ေတာ္၏ တပ္သားမ်ားက ေအာင္ႏိုင္ၾက၏။ ဤ နည္းျဖင့္ မိုဟာမက္သည္ အစၥလာမ္ သာသနာကို တည္ေထာင္ ျဖန္႔ျဖဴးရ၏။ မကၠာကိုကား မသြားႏိုင္ေသးေပ။

ေအာင္ပြဲ     ခရစ္ႏွစ္ ၆၃၀ ခုႏွစ္၊ တိဂ်ရိ (အစၥလာမ္ႏွစ္) ၈ ႏွစ္ေျမာက္ေသာအခါ မိုဟာမက္သည္ တပ္သားတေသာင္းပါဝင္ေသာ တပ္မႀကီးျဖင့္ မကၠာသို႔ ခ်ီတက္သြားရာ မကၠာ ၿမိဳ႕သားတို႔က ေၾကာက္လန္႔၍ ၿမိဳ႕မွ ထြက္ေျပးၾက၏။ တမန္ေတာ္သည္ မည္သူ႕ကိုမွ် ရန္မျပဳပဲ ကအာဗာ ဝတ္ေက်ာင္းေတာ္သို႔သာ တန္းတန္း မတ္မတ္ ခ်ီတက္သြားၿပီးလွ်င္ သံုးရာေျခာက္ဆယ္ေသာ ႐ုပ္တုတို႔ကို ဖ်က္ဆီးေစၿပီးေနာက္ ေအးေဆးစြာ ဘုရားဝတ္ျပဳေနေလ၏။

ဟာ့ဂ်္ သြားျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္     ကအာဗာ (Kaaba) ဆိုသည္မွာ ေက်ာက္တံုးနက္ ျဖစ္၏။ ယင္း ေက်ာက္တံုးနက္ကို ကမ႓ာဦးလူ တမန္ေတာ္အာဒမ္က ေကာင္းကင္ဘံုမွ ယူခဲ့ၿပီးလွ်င္ ဤမကၠာၿမိဳ႕ ျဖစ္လာမည့္ေနရာ၌ ေက်ာင္းေဆာက္ကာ သိမ္းဆီးထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္ဆို၏။ မကၠာသို႔ ကမ႓ာ့ႏိုင္ငံ အႏွ႔ံအျပားမွ ဘုရားဖူးသြားၾကသူမ်ားသည္ ဤ ေက်ာက္တံုးနက္ကုိ ဖူးေျမာ္ရန္ သြားၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အျခား ဝတ္ျပဳမႈေတြ ရွိေသးေသာ္လည္း ဤေက်ာက္တံုးနက္သည္ လိုရင္း ျဖစ္သည္ဆို၏။

မကၠာ ၿမိဳ႕သားတို႔သည္ မိုဟာမက္ ရန္ျပဳရန္ လာျခင္းမဟုတ္ေၾကာင္း သိၾကေသာအခါ ၿမိဳ႕သို႔ ျပန္လာၿပီးလွ်င္ မိုဟာမက္ထံ စုေဝး ေရာက္လာၾက၏။ တမန္ေတာ္က ဆံုးမ ဩဝါဒစကား ေျပာၾကားၿပီးလွ်င္ တရားေဟာ၏။ ၿမိဳ႕သား အမ်ားစု ေက်ေက်နပ္နပ္ျဖင့္ တမန္ေတာ္၏ တရားကို ယံုၾကည္လက္ခံၾက၍ မူဆလင္ေတြ ျဖစ္လာၾက၏။

ေနာက္ဆံုး ဩဝါဒ     တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္သည္ စစ္သား တေယာက္မွ် မကၠာတြင္ ခ်န္မထားခဲ့ပဲ မဒီနာသို႔ ေအးေဆးစြာ ျပန္ခဲ့၏။ ေနာင္ ၂ ႏွစ္ အၾကာတြင္ မကၠာသို႔ ဘုရားဖူး တဖန္ သြားျပန္ၿပီးေနာက္ မဒီနာသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ တပည့္တို႔ကိုေခၚ၍ ေနာက္ဆံုး ဩဝါဒကို ေပးေလသည္။ ယင္း ဩဝါဒမွာ "အလႅာဟ္ အရွင္ျမတ္ကို ယံုၾကည္ရမည္။ ႐ုပ္တုကို ဘယ္ေတာ့မွ မကိုးကြယ္ရ။ ဆင္းရဲသူမ်ားကို သနားၾကင္နာရမည္။ အလုပ္သမားကို သူ၏ ကိုယ္မွ ေခၽြးမေျခာက္မီ သူ၏ လုပ္ခကို ေပးရမည္" ဟု စေသာ ေဟာေနက် တရားမ်ားပင္ ျဖစ္၏။

သံုးလ ၾကာေသာအခါ အသက္ ၆၃ ႏွစ္ အရြယ္တြင္ တမန္ေတာ္ မိုဟာမက္သည္ အလႅာဟ္အရွင္ျမတ္၏ အမိန္႔ေတာ္ကို နာခံသြားေလသည္