သာသနာ ဆုိတာ ပါဠိ စကားျဖစ္ၿပီး ဗုဒၶရဲ႕ အဆုံးမတရားေတာ္ကုိ ဆုိလုိသလုိ ဗုဒၶျမတ္စြာ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူတဲ့ ဘီစီ ၅၄၄ ကေန စေရတြက္တဲ့ သာသနာႏွစ္ကုိ လည္း ရည္ညႊန္းတယ္။ ၁၈၆၁ ခုႏွစ္မွာ ပညာသာမိ မေထရ္ျမတ္ေရးတဲ့ ဗုဒၶသာသနာ သမုိင္း (သာသန၀ံသ) ကေန ျမန္မာျပည္အတြင္း ဗုဒၶသာသနာ ျပန္႔ပြားလာပုံ ကုိ ေျခရာခံရတယ္။ အဲဒီသမုိင္းက်မ္းအရေတာ့ ဗုဒၶသာသနာ ဟာ ရာမည ျပည္မွာ စတင္ေရာက္ရွိတယ္။
သာသနာႏွစ္ ၂၃၅ မွာ ေသာဏနဲ႔ ဥတၱရ မေထရ္ျမတ္ႏွစ္ပါးဟာ သထုံၿမိဳ႕နယ္က ေကလာသ ေတာင္နားမွာရွိတဲ့ သု၀ဏၰဘူမိ လုိ႔ထင္ရွားတဲ့ ရာမညျပည္ကုိသာသနာျပဳခရီးေရာက္ခဲ့တယ္ လုိ႔ဆုိပါတယ္သုိ႔ေသာ္လည္းဒါဟာအစဥ္လာသမုိင္းက်မ္းေတြရဲ႕အဆုိျဖစ္ၿပီးအေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္စာေတြမွာသာသ နာျပဳခရီးေစလႊတ္ခဲ့တဲ့ေနရာ ေတြကုိ ေဖာ္ျပတဲ့အခါ ဒီ မေထရ္ျမတ္ႏွစ္ပါးရဲ႕သု၀ဏၰဘူမိသာသနာျပဳခရီးကုိ မေတြ႕ရဘူးအဲဒီအစဥ္လာသမုိင္းက်မ္းရဲ႕အဆုိအရဗုဒၶသာသနာဟာသထုံကုိဗဟုိျပဳၿပီးအထက္ျမန္မာျပည္ကုိျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ခဲ့တယ္ လုိ႔ဆုိတယ္။
အနိ႐ုႏၶ (အေနာ္ရထာ) ဘုရင္ဟာ ၁၀၅၇ မွာ သထုံကုိေအာင္ႏုိင္တဲ့အခါ ျမန္မာျပည္ အထက္ပုိင္းကုိ သန္႔စင္တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ သယ္ေဆာင္ေပးခဲ့တယ္ လုိ႔လည္း ဆုိပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အဲဒီ သမုိင္း အဆုိကုိ သက္ေသျပဖုိ႔ ေခတ္ၿပိဳင္သမုိင္း အေထာက္ အထား မေတြ႕ရဘူး။ ဒီ အေၾကာင္းကို သမုိင္းအေစာင္ေစာင္က ေရးၾကေပမဲ့ အဲဒီ သမုိင္းက်မ္းေတြဟာ ခုိင္မာမူ အင္မတန္နည္းတယ္။ ထုိင္းေတြကေတာ့ အနိ႐ုႏၶဘုရင္ဟာ ဗုဒၶသာသနာ ကုိ သထုံက ရတာ မဟုတ္၊ နခြန္ ပထြန္က ရတယ္ လုိ႔ ေျပာၾကတယ္။
အနိ႐ုႏၶဘုရင္ရဲ႕ အမွတ္တံဆိပ္ေတာ္ေတြ ေတြ႕ရွိခ်က္အရ သူ႔ရဲ႕အင္ပါယာဟာဧရာ၀တီျမစ္ေတာင္ဘက္သံတြဲကေန၊ ေျမာက္ဘက္ ေရႊလီျမစ္ဆုံထိ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး သထုံဟာ အင္ပါယာ ပိုက္နက္ထဲမွာ ရွိခဲ့တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း သထုံဟာ သန္႔စင္တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒရဲ႕ ဗဟုိေနရာျဖစ္ၿပီး အနိ႐ုႏၶဘုရင္ဟာ သထုံ ကုိေအာင္ႏုိင္မွ ပုဂံကုိ သန္႔စင္တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ ျပန္႔ပြားေစခဲ့ တယ္ ဆုိတဲ့ သမုိင္းအဆုိဟာ သံသယ ျဖစ္စရာ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။
အေစာပုိင္း ဗမာလူမ်ဳိးေတြဟာ အဲဒီ (၁၁) ရာစု မတုိင္ခင္ကတည္းက ဗုဒၶ၀ါဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ထိေတြ႕ၿပီးၿပီ လုိ႔ ယူဆစရာ မ်ားစြာ ရွိတယ္။ ပ်ဴေတြဟာ ဗမာ လူမ်ဳိးေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ကုိးကြယ္ရာ ဘာသာကုိ ေနာက္က်ဆုံး ေအဒီ ၁၁၁၂ - ၁၃ ထိ လႊမ္းမုိး ခဲ့မယ္ လုိ႔ ခန္႔မွန္းရတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲ ဆုိေတာ့ ထိလုိင္မင္း (၁၀၈၄-၁၁၁၃) ရဲ႕ သားေတာ္ျဖစ္တဲ့ ရာဇာကုမာရ မင္းသား ဟာ နာမက်န္းျဖစ္ေနတဲ့ ဖခင္အတြက္ရည္စူးၿပီးလွဴဒါန္းတဲ့ အလွဴမွတ္တမ္းေက်ာက္စာကုိ ေလးဘာသာနဲ႔ ေရးထုိးတဲ့အခါ ပ်ဴ ဘာသာစကား ပါ၀င္ေနတယ္။ ပ်ဴေတြရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ဟာ ယေန႔ ေခတ္ ျပည္ၿမိဳ႕ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ (၄) မုိင္ေ၀းတဲ့ သေရခတၱရာ ျဖစ္ၿပီး ေအဒီ ၆၃၈ က တည္ခဲ့မယ္လုိ႔ ယူဆရတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကရင္ေတြ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ အခါ (၈) ရာစု အလယ္ပုိင္းေလာက္ မွာ ပ်ဴေတြဟာ ေရႊဘုိၿမိဳ႕နားက ဟန္လင္ႀကီးၿမိဳ႕ကုိ ေရႊ႕ေျပာင္းတည္ေထာင္ၿပီး ေအဒီ ၈၃၂ မွာ ပ်ဴ ႏုိင္ငံ ပ်က္စီးသြားခဲ့တယ္။
ပ်ဴ ၿမိဳ႕ေဟာင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေမွာ္ဇာကုန္းကုိ တူးေဖာ္တဲ့ အခါ အလြန္စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ သမုိင္းအေထာက္ အထားေတြ ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ အဲဒီ အထဲက အေရးႀကီးဆုံး ရွာေဖြေတြ႕ရွိမူ ျဖစ္တဲ့ ပါဠိလက္ေရးမူ ေရႊျပားအခ်ပ္ ႏွစ္ဆယ္ ကုိ ၁၉၂၀ မွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေရႊျပားေတြမွာ ပါဠိ ပိဋကတ္ေတာ္၊ ေနရာ (၈) ေနရာက ေကာက္ႏုတ္ေရးသားခ်က္ ေတြပါရွိတယ္။ ပထမ ေကာက္ႏုတ္ေရးသားခ်က္က ‘‘နိဒါနပါဠိေတာ္၊ သုိ႔မဟုတ္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ ပါဠိေတာ္’’ ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယေကာက္ႏုတ္ခ်က္ မွာ
‘‘၀ိပႆနာ ဉာဏ္စဥ္ ခုႏွစ္ပါး’’ေရတြက္ျပထား တယ္။ တတိယ ကေတာ့ ‘‘ေဗာဓိပကၡိယတရား သုံးဆယ့္ခုႏွစ္ပါး ပါဠိေတာ္’’
ျဖစ္ၿပီး စတုတၳက ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ေ၀သာရဇၨ ဉာဏ္ေတာ္ (၄) ပါး ျဖစ္တယ္။
ငါးခုေျမာက္မွာဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ဉာဏ္ေတာ္တစ္ဆယ့္ ေလးပါး ျဖစ္ၿပီး ေျခာက္ခုေျမာက္ဟာ အျမတ္ဆုံးေလးပါးကို ေဖာ္ျပထားတဲ့ ဓမၼပဒ ဂါထာေတာ္ျဖစ္တယ္။ ခုႏွစ္ခုေျမာက္ကေတာ့ ဗုဒၶျမတ္စြာနဲ႔ ရဟန္းေတာ္ေတြ ရာဇၿဂိဳလ္ၿမိဳ႕ကုိ ေဒသစာရီၾကြခ်ီေတာ္မူေၾကာင္း ပါဠိေတာ္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆုံး ရွစ္ခုေျမာက္ က မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ကလာတဲ့ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ဂုဏ္ေတာ္ကုိ ခ်ီးက်ဴးပူေဇာ္တဲ့ ပါဠိေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ပါဠိေတာ္ ေရႊျပားခ်ပ္ ေတြနဲ႔ အနီးအနား ပတ္၀န္းက်င္မွာ ရွာေဖြေတြ႕ရွိရတဲ့ သမုိင္းအေထာက္အထားေတြအရ ပါဠိ သုံးႏႈန္းတဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒဟာ ပ်ဴႏုိင္ငံ ကုိေရာက္ေနၿပီး ပ်ဴေတြရဲ႕ ပါဠိေတာ္နဲ႔ အကၽြမ္း၀င္မူဟာ မနိမ့္က်ဘူးလုိ႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲႏုိင္တယ္။ ပါဠိ ဗုဒၶသာသနာ ဟာ သေရ ေခတၱရာမွာ ထြန္းကားေနၿပီး ပုဂံ က ဗမာ ေတြဆီထိေအာင္ ျပန္႔ပြားလိမ့္မယ္ လုိ႔ ယူဆႏုိင္စရာရွိတယ္။
ပ်ဴေတြဟာ သူတို႔ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပ်က္စီးသြားတဲ့အခါ ဗမာ ေတြနဲ႔ ေရာေႏွာေနထုိင္ခဲ့ၿပီး သူတုိ႔ထက္ အားေကာင္းတဲ့ ဗမာ လူမ်ဳိးေတြ ရဲ႕ လႊမ္းမုိးျခင္းကုိ ခံခဲ့ရတယ္ လုိ႔ သုံးသပ္ၾကည့္ႏုိင္တယ္။ ဟန္လင္းႀကီး မွာ ေရးထုိးခဲ့တဲ့ ပ်ဴေက်ာက္စာ သုံးခု ပုဂံျပတုိက္မွာ ရွိတယ္။ တစ္ခုက ဟန္လင္းႀကီးက ျဖစ္ၿပီး ပုဂံမတုိင္ခင္ ေခတ္က ေရးထုိးခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ရာဇကုမာရ ေက်ာက္စာ (ေအဒီ ၁၁၁၃) ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆုံးေက်ာက္စာ တစ္ခုကေတာ့ စာမ်က္ႏွာ ႏွစ္ဘက္ ေရးထုိးစာ ပါၿပီး တစ္ဘက္ ဟာ တ႐ုတ္ဘာသာျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီ ေက်ာက္စာကုိေတာ့ ၁၂၈၇-၁၂၉၈ ေလာက္က ေရးထုိးခဲ့တာ လုိ႔ ခန္႔မွန္းရတယ္။ ပုဂံ ေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လုံးမွာ ပ်ဴ ေက်ာက္စာ ေရးထုိးမူ ေတြ ဘာေၾကာင့္ရွားပါးေနရသလဲ ဆုိတာကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ရွင္းျပ ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။
ပ်ဴ နဲ႔ မြန္ ယဥ္ေက်းမူ ႏွစ္ခု စလုံး ဗမာ ေတြကုိ လႊမ္းမိုးခဲ့ေပမဲ့ မြန္ယဥ္ေက်းမႈ က ဘာေၾကာင့္ အားသာသြားရ သလဲ ဆုိေတာ့ ေက်ာက္ဆည္ေဒသမွာ အေျခခ်ေနထုိင္တဲ့ မြန္လူမ်ဳိးေတြရွိၿပီး အဲလူမြန္ေတြဟာ ဗမာ ေတြနဲ႔ ေဒသခ်င္း နီးစပ္ ေနလုိ႔ျဖစ္တယ္။ (၁၂) ရာစုရဲ႕ ဒုတိယ ဆယ္စုႏွစ္ကုိ ေရာက္တဲ့အခါ ဗမာ ယဥ္ေက်းမႈ အေပၚမြန္ေတြရဲ႕လႊမ္းမုိးမႈ က်ဆင္းသြား ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။ အကူးအေျပာင္းကာလျဖစ္တဲ့ (၁၁၁၃-၇၄) အတြင္းေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာေတြမွာ မြန္၊ သကၠတ၊ ပါဠိ၊ ဗမာ စာေတြနဲ႔ ေရးထုိးတာကုိ ေတြ႕ၾကရတယ္။ ဒါဟာ ဘာေၾကာင့္တုန္းဆုိေတာ့ အဲဒီ အခ်ိန္က ဗမာေတြဟာ အေရးအသား အတတ္မွာ ေျမစမ္းခရမ္းပ်ဳိး အဆင့္ဘဲ ရွိေနလုိ႔ျဖစ္တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ေနာက္ဆုံးက်ေတာ့ ဗမာ စကားဟာ ၿပိဳင္ဘက္ ဘာသာ စကားေတြအားလုံးကုိ လႊမ္းမုိးသြားခဲ့ပါတယ္။
ေမွာ္ဇာကုန္းမွာ ေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ပါဠိေတာ္ ေရႊျပားခ်က္ေတြကေန ေကာက္ခ်က္ဆြဲရရင္ ပ်ဴေတြရဲ႕ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ မနိမ့္က်ဘူးလုိ႕သိရတယ္။ မြန္ယဥ္ေက်းမႈဟာ သာလြန္ေက်ာ္လႊားၿပီး လႊမ္းမုိးသြားခဲ့တယ္ လုိ႔ ဆုိႏုိင္ရင္ေတာင္ မွ ပ်ဴယဥ္ေက်းမႈဟာ လည္း ပုဂံ မွာ အားေကာင္းခဲ့တယ္ ဆုိတာ ရာဇာကုမာရ ေက်ာက္စာရဲ႕ စာမ်က္ႏွာတစ္ဖက္က ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔အခုအခ်ိန္ထိ ေတြ႕ရတဲ့သက္ေသအေထာက္အထားေတြအရ ေကာက္ခ်က္ဆြဲရရင္ ဗမာေတြဟာ သထုံကုိ တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္မူ မျပဳရေသးခင္ကာလမွာ ပ်ဴ ေတြဆီက ပါဠိ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကုိ အထုိက္အေလ်ာက္ ရရွိခဲ့ၿပီး ျဖစ္တယ္လုိ႔ ဆုိရမယ္။
အႏု႐ုႏၶ ဘုရင္ေခတ္ မတုိင္ခင္ ကတည္းက ဗမာနဲ႔ မြန္ေတြဟာ ပူးတြဲ ေနထုိင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ ဗမာေတြ ေတာင္ဘက္ကုိ ဆင္းၿပီး မြန္ေတြရဲ႕ ႏုိင္ငံကုိ တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္တဲ့ အခါ မြန္ယဥ္ေက်းမႈဟာ ဗမာ ေတြအတြက္ အသစ္အဆန္း မဟုတ္ပါဘူး။
ပါေမာကၡ လုစ္ကေတာ့ ဗမာေတြ ျမန္မာျပည္ထဲ မ၀င္ေရာက္ခင္ကတည္းက မြန္ေတြဟာ ေက်ာက္ဆည္မွာ ရွိေနခဲ့တာ လုိ႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲပါတယ္။ ဗမာေတြ ထုိးေဖာက္၀င္ေရာက္လာတဲ့အခါမြန္အမ်ားစုဟာ ေတာက္ဘက္ကုိ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားၾကေပမဲ့ ဒီ ေဒသရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ပုိင္းမွာ မြန္အခ်ဳိ႕က်န္ေနရစ္ခဲ့ပါတယ္တဲ့။ ၁၂၁၁ - ၁၂၆၂ အတြင္းက ဗမာ ေက်ာက္စာေတြမွာ တလုိင္းရြာႀကီး သုံးရြာ ဆုိၿပီး သုံးေနရာ ရည္ညႊန္းထားကုိ ေတြ႕ရတယ္။
အဲဒီ ရည္ညႊန္းခ်က္ဟာ ဆုိခဲ့ၿပီး ၾကြင္းက်န္ရစ္တဲ့ မြန္ ေတြကုိ ရည္ညႊန္းတာျဖစ္ႏုိင္ၿပီး တည္ေနရာကိုေတာ့ စမုံနဲ႔ ျမစ္ငယ္ျမစ္ ဆုံ အနီးမွာ ရွိတဲ့ ကမၺလူ၊ သုိ႔မဟုတ္ ခဗူ လုိ႔ဆုိတယ္။
ေက်ာက္ဆည္ေတာင္ရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ မွာ ယေန႔အခ်ိန္ထိ စိုက္ထူထားတဲ့ မြန္ေက်ာက္စာအရ မြန္ေတြ ဟာ ဗုဒၶဘာ သာ၀င္ေတြလုိ႔ ဆုိရမယ္။ ဒီေက်ာက္စာမွာ မြန္ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးက သိမ္ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပုဂံက မဟာေထရ္နဲ႔ ဘုရင္ကုိ ေလွ်ာက္တင္ အေၾကာင္းၾကားတဲ့ အေၾကာင္းေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီအခ်က္ကေန ဗမာေတြဟာ ဘာသာေရးကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဲဒီေဒသက မြန္ေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္မူရွိတယ္ လုိ႔ေျပာရမွာ ျဖစ္တယ္။
တစ္ခုရွိတာက အဲဒီ ေက်ာက္စာမွာ ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္ ေရးထုိးမထားတာပါဘဲ။ သုိ႔ေသာ္လည္း ေနာက္က်မွ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ ဗမာ ေတြဟာ ရွိႏွင့္ ၿပီး မြန္ေတြရဲ႕ ေနရာကုိ သိမ္းပုိက္လႊမ္းမုိးလုိက္တယ္ ဆုိတဲ့ သမုိင္းယူဆခ်က္ကုိ လက္ခံမယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ေနာက္ထပ္ ေကာက္ ခ်က္ တစ္ခု ထပ္ဆြဲလုိ႔ ရပါတယ္။ အဲဒါ ကေတာ့ ဗမာေတြဟာ (၁၁) ရာစု မတုိင္ခင္ ကတည္းက ဗုဒၶသာသနာ ကုိ အတုိင္းတာ တစ္ခုထိ ၾကြင္းက်န္ရစ္တဲ့ ေက်ာက္ဆည္က မြန္ေတြထံကေန ရရွိၿပီး ျဖစ္တယ္ ဆုိတာပါဘဲ။
ပုဂံေခတ္ အေစာပုိင္းမွာ ဗမာ ေတြ ဘယ္လုိ ဘာသာတရားမ်ဳိးကုိ ကုိးကြယ္ခဲ့တယ္ဆုိတာကုိသိဖုိ႔အေရးႀကီးတယ္။မြန္ဘာသာနဲ႔ ေရးထုိးထားတဲ့ ေက်ာက္စာအမ်ားစုကုိ ေတြ႕ၾကရလုိ႔ အဲဒီေခတ္ကုိ မြန္ေခတ္ (၁၀၅၇ - ၁၁၁၃) လုိ႔ သမုိင္းဆရာ ေတြ သတ္မွတ္ထားတယ္။
ထိလုိင္မင္း (၁၀၈၄ -၁၁၁၃) ရဲ႕ ေရႊစည္းခုံေက်ာက္စာမွာ ဗုဒၶသာသနာႏွစ္ ၁၆၃၀ (၁၀၈၆) ေနာက္ ပုဂံမွာ စုိးစံမဲ့ ဘုရင္မင္းျမတ္ ကုိ ခ်ီးမႊမ္းထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒီ ေက်ာက္စာအရ ပုဂံမွာ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အဓိက ကုိးကြယ္တဲ့ ဘာသာတရားဟာ ဗုဒၶ ၀ါဒ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆုိရမယ္။ သုိ႔ေသာ္ အျခား ဘာသာတရားေတြရွိေနေၾကာင္းလည္း သိရတယ္။ ဥပမာ ထီးလႈိင္မင္းဟာ ဗိရွႏုိး ၀င္စားတဲ့ ဘုရင္တပါး ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ေရးထုိးထားတဲ့အခ်က္က အဲဒီ ေခတ္က ဗုဒၶ၀ါဒ မွာ ျဗဟၼဏ၀ါဒ လႊမ္းမုိးေနတယ္ ဆုိတာ သိသာထင္ရွားတယ္။ ထီးလႈိင္မင္းဟာ ရွင္အရဟံ မေထရ္ျမတ္ရဲ႕ လမ္းညႊန္ဆုံးမမႈနဲ႔ ဗုဒၶသာသနာကုိ ပိဋကတ္ေတာ္ေတြရဲ႕ ဆုံးမခ်က္နဲ႔အညီစင္ၾကယ္သန္႔စင္ဖုိ႔ႀကိဳးစားအားထုတ္ေၾကာင္း ေရးသားထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဗုဒၶသာသနာဟာ လည္း ထြန္း ကားျပန္႔ပြားေနေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ အံၾသစရာေတြ႕ရတာက အမ်ားစု ကုိးကြယ္တဲ့ ဘာသာတရား အျပင္ အျခား အနည္းစု ကုိးကြယ္ရာ ဘာသာတရားေတြလည္း ရွိေနၿပီး ဘာသာေရး အယူသည္းမူ မရွိတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ေခတ္ က တိတၱိ ဆုိတာဟာ ဒီေန႔ေခတ္မွာ နားလည္ေနသလုိ ဗုဒၶဘာသာ မွ တပါး အျခား ဘာသာတရားကုိးကြယ္သူ ေတြကုိမရည္ညႊန္းဘဲဗုဒၶ၀ါဒီ ျဖစ္ေစ၊ ျဗဟၼဏ၀ါဒီ ျဖစ္ေစ သက္ဆုိင္ရာ က်မ္းဂန္ရဲ႕ လမ္းညႊန္ဆုံးမမူ အတုိင္း မေနထုိင္သူကုိ ဆုိလုိေၾကာင္း သိရတယ္။ ေနာက္ထပ္ ေက်ာက္စာတစ္ခုမွာ ထီးလႈိင္မင္းရဲ႕ ဗုဒၶသာသနာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္ရြက္မူေတြ ေရး ထုိးထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ပုဂံရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္မွာ ေဇယ်ဘူမိ (ေရႊစည္းခုံ) ဘုရားတည္ထား ကုိးကြယ္ခဲ့တယ္။တိမ္ ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနတဲ့ ပိဋကတ္က်မ္းစာေတြကုိ ရွာေဖြစုေဆာင္းေစခဲ့ၿပီး မူေကာင္း၊ မူသန္႔ရေအာင္ သုတ္သင္ေစခဲ့တယ္။
ဗုဒၶဂါယာက ရွရွိ ဗျဇာ ဘုရားေက်ာင္းကုိ ျပဳျပင္မႊမ္းမံဖုိ႔ လူ၊ ေငြ၊ ပစၥည္းေတြနဲ႔ အတူေစလႊတ္ခဲ့႐ုံမွ်မက ရဟန္းသံဃာေတာ္ေတြ ကုိလည္း ပစၥည္းေလးပါးနဲ႔ ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းေၾကာင္းေရးထုိးထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ရွမ္း ? (ေစာဠ) မင္းသားတစ္ပါးကုိလည္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ျဖစ္ေစခဲ့တယ္ လုိ႔ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီလုိ ဘုရင္မင္းျမတ္ဟာ ဗုဒၶသာသနာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းမူေတြ ထက္သန္စြာ ျပဳလုပ္ခဲ့ေပမဲ့ အဲဒီ အခ်ိန္တုန္းက ပုဂံနန္းေတာ္မွာ လက္ခံကုိးကြယ္ေနတဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ ဟာ သန္႔စင္တယ္ လုိ႔ လုံး၀ မဆုိႏုိင္ဘူး ဆုိတာ ကုိ သူ႔ရဲ႕ နန္းတည္ေက်ာက္စာ (၁၁၀၁-၀၂) မွာ ေဖာ္ျပေနတယ္။ အဲဒီေက်ာက္စာ မွာ ရွင္အရဟံ မေထရ္ ျမတ္ရဲ႕ မ်က္ေမွာက္မွာဘဲ ဘာသာအယူ၀ါဒ အေရာေရာ အေႏွာေႏွာ ျဖစ္ေနတဲ့ နန္းတည္ အခမ္းနား ကုိ က်င္းပေၾကာင္း ေဖာ္ျပထား တယ္။ နန္းတည္မူ အခမ္းနားႀကီးဟာ ေဆာက္လုပ္ေရးမွာ အထူးကၽြမ္းက်င္တဲ့ နကၡတ္ဆရာ ျဗာဟၼဏေတြရဲ႕ စီမံမူ ေအာက္မွာ က်င္းပခဲ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္ေတြရဲ႕ တာ၀န္ဟာ ပရိတ္ရြတ္ဖတ္႐ုံပါဘဲ။ ပရိတ္ေရေတြကုိလည္း ျဗဟၼဏေတြကဘဲ ဗိရွႏုိးနတ္နဲ႔ သေကၤတလုိ႔ေျပာရမဲ့ ခ႐ုခြံမွာ ထည့္ သယ္ေဆာင္ၿပီး သြင္းေလာင္းခဲ့ေၾကာင္းေဖာ္ျပထားတယ္။
နန္းေတာ္သစ္ရဲ႕ မွာ အထူးေနရာတစ္ေနရာကုိ ဘုရား၀တ္တက္ေဆာင္အျဖစ္သတ္မွတ္ေၾကာင္း၊ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္နဲ႔ ကပ္လ်က္ မွာ ဂ၀ံပတိ ဆင္းတု တစ္ခုကုိ ထားရွိေၾကာင္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ရွင္အရဟံ မေထရ္ျမတ္အပါ၀င္ ရဟန္းသံဃာ ေပါင္း ေလးေထာင္၊ တစ္ရာ့၊ ရွစ္ပါး ၾကြေရာက္ခဲ့တယ္ လုိ႔ ေဖာ္ျပထားေပမဲ့ ေက်ာက္စာထဲမွာ ျဗဟၼဏေတြက ပုိၿပီး အေရးပါ သေယာင္ ေတြ႕ရတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔ တုန္းဆုိေတာ့ ေတြ႕ရသမွ် ေက်ာက္စာ အပုိင္း (၁ဂ) ပုိင္းထဲမွာ ျဗဟၼဏေတြကုိ ေဖာ္ညႊန္း ထားတဲ့ ေနရာ (၄၉) ေနရာေတာင္ ေတြ႕ရလုိ႔ျဖစ္တယ္။ ေဆာက္လုပ္ေရး မွန္သမွ်မွာလည္း ျဗဟၼဏေတြက ဦးေဆာင္တာကုိ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ အခမ္းနားတုိင္းမွာ ဗိရွႏုိးနတ္ကုိ ရွိခုိးတာနဲ႔ စမယ္ လုိ႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲႏုိင္တယ္။ ဣႏၵနတ္(သိၾကားမင္း)ကုိလွဴဒါန္းမႈလုပ္တယ္ဆုိတာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ ေနာက္ အေရးပါတာ တစ္ခ်က္က ျဗဟၼဏေတြဟာ နာဂ ကုိ ရွိ ခုိးပူေဇာ္မူ လုပ္တယ္ ဆုိတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။
ျဗဟၼဏ၀ါဒရဲ႕ လႊမ္းမုိးမူေတြရွိေနတယ္ဆုိတာ အေကာင္းဆုံးေဖာ္ျပဖုိ႔ေတာ့ ပါေမာကၡ ဂ်ီ အိပ္ခ်္ လုစ္ ရဲ႕ စကားကုိ ကုိးကားရ မွာ ျဖစ္တယ္။
‘‘နန္းက် မြန္ဘုရင္ (မကုတ) ရဲ႕ နန္းဘုရားမွာ အဓိက က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ ပန္းပုလက္ရာေတြဟာ ျဗာဟၼာ ႐ုပ္္ထုေတြ ျဖစ္တယ္။ က်န္စစ္သားရဲ႕ နန္းေတာ္နဲ႔ ကပ္လ်က္မွာ ယေန႔ အခ်ိန္ထိ တည္ရွိက်န္ရစ္ေနေသးတာ ကေတာ့ ဗိရွႏုိးနတ္ရဲ႕ ဘုရားေက်ာင္းျဖစ္တဲ့ နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း ျဖစ္တယ္။ ရွီ၀ နတ္ ရဲ႕ သေကၤတနဲ႔ ႐ုပ္ထုေတြကုိ ဗိရွႏုိးနတ္နဲ႔ စာရင္ ပုဂံမွာ ေတြ႕ ရနည္းေပမဲ့ သထုံ၊ ေရႊစာရံ ဘုရားက ေရွးေဟာင္း စဥ့္သုတ္ျပားေတြေပၚမွာ ျဗာဟၼာ၊ ဗိရွႏုိးနဲ႔ ရွီ၀ နတ္သုံးတုိ႔ရဲ႕ ပုံေတြကုိ ျမင္ ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္’’
ပုဂံမင္းဆက္တစ္၀က္ေနာက္ပုိင္းမွာ ေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာေတြမွာေတာင္မွ ျဗာဟၼဏလႊမ္းမုိးမူေတြရွိေနတယ္ ဆုိတာကုိ ေတြ႕ရတယ္။ ေအဒီ ၁၂၃၅ မွာ ေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာ တစ္ခ်ပ္မွာ လိင္တုိင္ (လိဂၤ) လုိ႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ရြာတစ္ရြာကုိ ေတြ႕ရၿပီး ဒါဟာ ဘာ ကုိေဖာ္ျပသလဲ ဆုိေတာ့ တစ္ခါတုန္းက လိင္အဂၤါဇာတ္ကုိ ကုိးကြယ္တဲ့ ဓေလ့ ရွိခဲ့ႏုိင္တယ္ လုိ႔ ယူဆရတယ္။ ေအဒီ ၁၂၅၆ မွာ ေရးထုိးခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာ တစ္ခ်ပ္မွာေတာ့ ကုလားနတ္လုိ႔ ေခၚတဲ့ ရြာတစ္ရြာရဲ႕ အမည္ကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီး အဲဒီ ရြာ ဟာ တစ္ခါက ကုလားနတ္ တစ္ပါးပါးကုိ ကုိးကြယ္ခဲ့ပုံရတယ္။ မဟာပိႏၷဲနတ္ (မဟာ၀ိနာယက) သုိ႔မဟုတ္ ဂေဏရွနတ္ကုိ ေတာ့ ေအဒီ၁၂၇၅မွာေရးထုိးတဲ့ ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ၁၁၇၉ ေအဒီ မွာ ေရးထုိးတဲ့ ေက်ာက္စာမွာ ဂ၀ံပတိ ဆုိတဲ့ အမည္ကုိလည္း ဗုဒၶျမတ္စြာနဲ႔ အဂၢသာ၀က အမည္ႏွစ္ပါးတုိ႔နဲ႔ အတူေတြ႕ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ဗမာ ေတြဟာ ဗုဒၶ၀ါဒ ကုိ မြန္ေတြဆီက ရတယ္ လုိ႔ ေျပာႏုိင္တယ္ ဆုိရင္ေတာင္ အဲလုိ မြန္ေတြထံက ေရာက္ရွိလာတဲ့ ဗုဒၶသာသနာ ဟာ သာသနာ ၀ံသနဲ႔ သမုိင္းက်မ္းေတြမွာ ေျပာထားသလုိမ်ဳိး သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္တဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ မဟုတ္ဘူး ဆုိတာပါဘဲ။
ထိလုိင္မင္း (၁၀၈၆-၁၁၁၃) နတ္ရြာစံၿပီးတဲ့ အခါ မြန္ယဥ္ေက်းမူရဲ႕ လႊမ္းမုိးမူ က်ဆင္းသြားၿပီး အဲဒီ ေခတ္ကေက်ာက္စာ အမ်ားစုကုိ ဗမာစာနဲ႔ေတြ႕ၾကရတယ္။ သုိ႔ေသာ္ လည္း ေက်ာက္စာ အနည္းငယ္ကုိေတာ့ ပါဠိသက္သက္၊ သုိ႔မဟုတ္ ပါဠိ-ဗမာ ေရာေႏွာၿပီး ေရး ထုိးၾကဆဲျဖစ္တယ္။ ျဗာဟၼဏ၀ါဒရဲ႕ လြႊမ္းမုိးမူလည္း က်ဆင္းသြားတယ္ လုိ႔ေျပာႏုိင္ေပမဲ့ ဗိသုကာ အေဆာက္ အုံေတြမွာ ကလသာ အုိးပါေနသလုိ မ်ဳိး ျဗာဟၼဏ၀ါဒရဲ႕ အၾကြင္းအက်န္လက္ရာေတြကေတာ့ ပုဂံမင္းဆက္ ကုန္ဆုံးခ်ိန္ထိ ေတြ႕ေနရပါတယ္။
ရတနာသုံးပါးကုိ ထီးလုိင္မင္းလက္ထက္က ရတ္နေတ် လုိ႔ေခၚခဲ့ရာကေန ေနာက္ေခတ္မွာ ရတနာသုံးပါး ျဖစ္သြားတယ္။ ဘုရား၊ တရား၊ သံ ဃာ ရတနာ သုံးပါးကုိ ဆုိလုိတာျဖစ္ၿပီး ဘုရားရဲ႕ အဆုံးမသာသနာေတာ္ဟာ လည္း ႏွစ္ငါးေထာင္ရွည္ၾကာမယ္ လုိ႔ ယုံၾကည္ၾကတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အမ်ားထက္ပုိၿပီး ေတြးေခၚတတ္တဲ့ စကုက္ရိ(စကၡဳကာရီ) လုိ အရွင္ကေတာ့ သာသနာဟာ ကမာၻတည္သေရြ႕ တည္လိမ့္မယ္ လုိ႔ ေတြးေခၚယူဆပါတယ္။ အုိေစာကၽြမ္း (မိဘုရားေစာ) ကလည္း ဗုဒၶသာသနာ ဟာ အသေခ်ၤ တရာ ကာလ တုိင္ေအာင္ ၾကာရွည္မယ္ လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့တယ္။ ဒီေန႔ ေခတ္မွာေတာင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အမ်ားစုဟာ ဗုဒၶသာသနာ ဟာ ႏွစ္ငါးေထာင္ထက္ ပုိၿပီး ရွည္ၾကာမယ္လုိ႔ မေမွ်ာ္လင့္ၾကဘူး။ ေရွးတုန္းက ဗမာ ေတြလည္း ဒီအတုိင္းပါဘဲ။ သိပ္မစဥ္းစား ၾကဘဲ သာသနာဟာ ႏွစ္ငါးေထာင္ရွည္ၾကာမယ္၊ အဲဒီ ရွည္ၾကာသေလာက္ ကာလမွာ သာသနာကုိ တတ္ႏုိင္သမွ် လွဴဒါန္း ေထာက္ပံ့ဖုိ႔ဟာ တာ၀န္တစ္ရပ္ဘဲလုိ႔ ခံယူထားၾကတယ္။
ဒီတာ၀န္ထဲ မွာ မိမိကုိယ္တုိင္ သံသရာ ၀ဋ္ဆင္းရဲကေန လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းလည္းပါတယ္။ ဗုဒၶတရားေတာ္ေတြက ဒီေလာကမွာ ပုိင္ဆုိင္သမွ် ဘယ္အရာမွ မတည္ၿမဲဘူး၊ ဒီ ဘ၀မွာ ဘယ္ေလာက္ စည္းစိမ္ဥစၥာျပည့္စုံသည္ျဖစ္ေစ၊ မေသေအာင္တားမထားႏုိင္ဘူး၊ ေသသြားရင္ ပုိင္ဆုိင္သမွ် ထားသြား ရလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ မုိ႔လုိ႔ မိမိ ပုိင္ဆုိင္တဲ့ စည္းစိမ္ဥစၥာေတြကုိ လြတ္လြတ္စြန္႔ႀကဲတာ၊ သူမတေအာင္ စြန္႔ႀကဲလွဴဒါန္း တာဟာ ေနာက္ဆုံးပန္းတုိင္ျဖစ္တဲ့ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ဖုိ႔ ကုသုိလ္ အေထာက္အပံ့ေတြျဖစ္တယ္ လုိ႔ သင္ၾကားဆုံးမ ထားပါတယ္။ အလွဴတစ္ခုျပဳၿပီး လုိ႔ ဆုေတာင္းၾကတဲ့ အခါ ေနာင္ ပြင့္ေတာ္မူမဲ့ အရိေမေတၱယ် ဘုရားရွင္ထံေမွာက္မွာ နိဗၺာန္ မဂ္ဖုိလ္ကုိ မ်က္ေမွာက္ ျပဳလုိေၾကာင္း ဆုေတာင္းတတ္ၾကပါတယ္။ ပုိၿပီး ႀကီးမားတဲ့ ဆႏၵရွိသူေတြကေတာ့ ဘုရားဆု ပန္ၾက တယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ဗုဒၶတရားေတာ္ေတြဟာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္ ရည္မွန္းဖုိ႔နဲ႔ ယခု ဘ၀မွာတင္ နိဗၺာန္ေရာက္ႏုိင္ဖုိ႔
က်င့္စဥ္ေတြကို ေဟာၾကားဆုံးမထားပါတယ္။ ဒီလုိ ေဟာၾကားဆုံးမထားတဲ့ ဗုဒၶ၀ါဒ တရားေတာ္ေတြဟာ အဲဒီ ေခတ္က ပုဂံသူ၊ ပုဂံ သားေတြအေပၚမွာ အမ်ားႀကီးလႊမ္းမုိးထားႏုိင္ခဲ့တယ္။ ဒီအေၾကာင္းကုိ သူတုိ႔ရဲ႕ေနစဥ္ဘ၀ကုိ ထင္ဟပ္ေနတဲ့ ေက်ာက္စာ ေရးထုိးမူေတြကေန သိႏုိ္င္တယ္။
ဗုဒၶဘာသာျဖစ္လာတာနဲ႔ အရင္က ရဲ႕၀ံ့တက္ၾကြၿပီး စစ္လုိလားတဲ့ ဗမာ လူမ်ဳိးေတြဟာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းေနလုိသူေတြျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီ ၿငိမ္းခ်မ္းမူနဲ႔ အတူ အႏုပညာ၊ ဗိသုကာအတတ္ေတြလည္း ဖြံ႕ၿဖိဳးလာခဲ့တယ္။ ဒီ လုိျဖစ္ေပၚလာတဲ့ တုိးတက္မူေတြဟာ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ေက်းဇူးဘဲ ဆုိတာ ေရွးဗမာေတြ သိခဲ့ၾကတယ္။ ထီးလုိင္မင္း ဟာ အိႏၵိယက ဗုဒၶဂါယာမွာ ရွိတဲ့ ဘုရားေက်ာင္းကုိ လူေစလႊတ္ၿပီး ျပဳျပင္မႊမ္းမံခုိင္းခဲ့တယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္က ဗမာျပည္က ဘုရားဖူးခရီးသည္ေတြဟာအိႏၵိယမွာရွိတဲ့ ေရွးေဟာင္းဗုဒၶ၀င္ ေနရာ ဌာနေတြကုိ ဘုရားဖူး သြားခဲ့ၾကမယ္လုိ႔ေတာင္ ယူဆႏုိင္ပါတယ္။
မိဘုရားတစ္ပါးဟာ သူေဆာက္လုပ္ လွဴဒါန္းထားတဲ့ ေက်ာင္းတုိက္အတြင္းမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ ရရွိေတာ္မူ ခဲ့တဲ့ ေနရာက မဟာေဗာဓိေညာင္ပင္ရဲ႕ အေစ့က မ်ဳိးပြားလာတဲ့ ေဗာဓိေညာင္ပင္ပြား တစ္ပင္ကုိ စုိက္ပ်ဳိးခဲ့ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။ ေအဒီ ၁၂၅၈ ရက္စြဲ တပ္ထားတဲ့ ေက်ာက္စာ တစ္ခ်ပ္မွာ ဗုဒၶဂါယာက ေစတီ တစ္ဆူ ျပဳျပင္မႊမ္းမံတဲ့ ကုသုိလ္ေကာင္းမူ ျပဳလုပ္ ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းကုိ ေတြ႕ရတယ္။
ဘုရားဆုိတဲ့ ဗမာ စကားဟာ ျမတ္ေသာလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရၿပီး ‘‘၀ရ’’ ဆို တဲ့စကားက ဆင္းသက္လာတာျဖစ္ႏုိင္တယ္။ အမ်ားအား ျဖင့္ေတာ့ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ သရီရ ဓါတ္ေတာ္ေတြကုိ ဌာပနာထားတဲ့ ေစတီ ပုထုိးေတြကုိဘဲ ဗုဒၶျမတ္စြာ ကုိယ္ေတာ္တုိင္အျဖစ္ ရည္မွန္းၿပီး ဘုရားလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ရွင္ဘုရင္ကုိလည္း ဘုရားလုိ႔ ဘဲေခၚၿပီး သူ႕ရဲ႕ ဇနီး ကုိေတာ့ ေရွ႕က ‘‘မိ’’
ထည့္ၿပီး ‘‘မိဘုရား’’ သုိ႔မဟုတ္ ‘‘အမိ’’ ထည့္ၿပီး ‘‘အမိဘုရား’’ လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ဒီလုိ အသုံးႏႈန္းတူေနတဲ့ ကုိးကြယ္ရာ ဘုရားနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္သူ ဘုရား ကုိ ခြဲျခားဖို႔ အတြက္ ေရွး ေက်ာက္စာေရးသူေတြဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာကုိ ရည္ညႊန္းခ်င္တဲ့အခါ ‘‘ျမတ္စြာေသာ ဘုရား’’ လုိ႔သုံးႏႈန္းၿပီးအုပ္ခ်ဳပ္သူ ဘုရင္ကုိ ရည္ညႊန္းခ်င္တဲ့အခါ ‘‘ဘုရားရွင္’’ လုိ႔ သုံးပါတယ္။ ရွင္ဘုရင္ကုိ ‘‘ဘုရားေလာင္း’’ လုိ႔လည္း သုံးတတ္ေသးတယ္။ ဘုရား ဆင္းတုေတာ္ေတြကုိေတာ့ ‘‘ဘုရားဆင္းပု’’ သုိ႔မဟုတ္ ‘‘ဘုရား႐ုပ္’’ လုိ႔သုံးပါတယ္။ ဆင္းတုဆုိတဲ့ စကားဟာ ‘‘ဆ’’ ၊ “ဗုိ’’ ဆုိတဲ့ ပ်ဴ စကားရဲ႕ အဓိပၸါယ္နဲ႔ အေတာ္တူၿပီး သစ္၊ ေက်ာက္နဲ႔ ထုလုပ္တဲ့ ဘုရားပုံေတြကုိ သာမကဘဲ ဂူေပါက္ေစတီ ေတြရဲ႕ နံရံမွာ ေရးဆြဲထားတဲ့ ဘုရားပုံေတြကုိ ေျပာဖုိ႔လည္း သုံးပါတယ္။ တခါမွာ (၁၇) ရက္အတြင္း ဘုရား႐ုပ္ပုံေပါင္း ၁၄၆၁၉ ႐ုပ္ေရးျခယ္ ပူေဇာ္ခဲ့တယ္ လုိ႔သိရၿပီး တခါေတာ့ ပုံေပါင္း (၄၀၀၀) ေရးျခယ္ပူေဇာ္တယ္ ဆုိတာကုိ လည္းေတြ႕ရတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေဂါတမ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ပုံေတာ္ကုိ ေရးဆြဲ၊ ထုလုပ္တာျဖစ္ၿပီး တခါတရံ အျခား ဘုရားရွင္ေတြ ရဲ႕ ပုံေတာ္ေတြကုိလည္း ေရးျခယ္ ထုလုပ္တယ္။ ဒီ ဘုရားဆင္းတု ႐ုပ္ပုံ ေတြဟာ တစ္ဆူနဲ႔ တစ္ဆူ ပုံစံ တူေတြသာျဖစ္တယ္။
မတူေအာင္ ခြဲျခားတဲ့နည္းက ဘုရားတစ္ဆူစီ အမွီျပဳၿပီး သဗၺညဳတဉာဏ္ရရွိရာ ေနာက္ခံ ေဗာဓိပင္ကုိ မတူေအာင္ လုပ္တာျဖစ္ တယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ေရွးဘ၀ျဖစ္ေတာ္စဥ္ ဇာတ္ ငါးရာ၊ သုိ႔မဟုတ္ ၅၅၀ ဇာတ္ေတာ္ ထဲက အေၾကာင္းရာေတြဟာ ဂူဘုရားေတြရဲ႕ နံရံ မွာ ေရးျခယ္ဖုိ႔ အဓိက အေၾကာင္းရာ ေတြျဖစ္တယ္။ အမွန္ေတာ့ ဒီ ဇာတ္ေတာ္ေတြဟာ ၅၄၇ ဇာတ္ဘဲ ရွိတာျဖစ္တယ္။ ၅၅၀ ျပည့္ေအာင္ အျခားဇာတ္သုံးဇာတ္ကုိ တီထြင္ေပါင္းထည့္ထားတာ ျဖစ္တယ္။ အာနႏၵာ ဘုရားမွာ မြန္မူက လာတဲ့ ဇာတ္ေတာ္ ေတြကုိ သ႐ုပ္ေဖာ္ထားတဲ့ စဥ့္ကြက္ေပါင္း ၁၅၀၀ ေလာက္ရွိတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ စဥ့္ကြက္တစ္ခု ဟာ ဇာတ္ေတာ္ တစ္ခုစီကုိ ကုိယ္စားျပဳေပမဲ့ ေနာက္ဆုံး ဇာတ္ေတာ္ႀကီး ဆယ္ခုကေတာ့ တစ္ခုမက ရွိႏုိင္တယ္။ ဒီလုိ ဇာတ္ေတာ္ေတြရဲ႕ အေကာင္းဆုံး နမူနာ ေဆးေရးလက္ရာကုိ ၀က္ႀကီးအင္း၊ ဂူေျပာက္ႀကီးမွာ ေတြ႕ႏုိင္တယ္။
ေအဒီ ၁၂၉၄ က ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္မွာ ဘုရားေျခေတာ္ရာေတာ္ကုိလည္း အေရာင္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေရးျခယ္တယ္လုိ႔ ေရးထုိးထား ပါတယ္။ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ေတြ ထုလုပ္ ေရးျခယ္တဲ့ လက္မႈပညာသည္ေတြကုိ ဘုရားသမား လုိ႔ေခၚတယ္။ ဘုရားထုလုပ္ ေရးျခယ္ခကုိ ေငြ သုိ႔မဟုတ္ ပစၥည္း၊ သုိ႔မဟုတ္္ ႏွစ္ခုေပါင္းေပးေလ့ရွိတယ္။ တခါက ဘုရားထုလုပ္ခေပးဖုိ႔ ကၽြန္မိန္းကေလး တစ္ေယာက္ကုိ ေရာင္းတယ္ ဆုိတာမ်ဳိးေတြ႕ရတယ္။ ေအဒီ ၁၂၃၆ က ေက်ာက္စာအရ ဘုရားထုလုပ္ခဟာ ဘုရားဆင္းတု (၁၀) ဆူ အတြက္၊ ေငြျပား(၃၀)၊အနက္ေရာင္လီနင္စတစ္ထည္နဲ႔ ျမင္းတစ္ေကာင္ ျဖစ္တယ္ လုိ႔ သိရပါတယ္။ အလွဴရွင္ေတြဟာ မတ္ရပ္ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ေတြကုိ မိမိအရပ္နဲ႔ တုိင္းၿပီး ျပဳလုပ္ပူေဇာ္တတ္ၾကတယ္၊ ဒီလုိ ဘုရားဆင္းတု မ်ဳိးကုိ ကုိယ္တုိင္း ဘုရားလုိ႔ ေခၚၿပီး အရပ္ေရာ၊ အေလးခ်ိန္ေရာ တုိင္းတာ ပူေဇာ္ၾကတဲ့အခါ ‘‘ကုိယ္တုိင္း ႐ုပ္တုိင္း’’ ဘုရားလုိ႔ ေခၚၾကပါတယ္။
0 comments:
Post a Comment