ခရစ္ယာန္ဘာသာ

မူလအစမွာ ဂ်ဳးဘာသာမွစတင္ခဲ့သည္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔သည္ ေမာေရွ၏ ပညတ္တရား (၁၀) ပါးကို အေျခခံျပီး ကၠဳသေရလ ဟုေခၚေသာ အစၥေရးလူမ်ိဳး မ်ားကိုးကြယ္သည့္ ဘုရားျဖစ္သည္။ ခရစ္ေတာ္ သခင္ေယရႈ ဖြားျမင္ျပီးျပီး၊ ဘုရားသခင္သည္ လူ႔အသြင္ျဖင့္ ကမၻာေလာကသို႔ ၾကြလာျခင္းျဖစ္သည္ဟု ေၾကျငာခဲ့ရာတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားက လက္မခံႏိုင္ပဲ သခင္ေယရႈကို ကားတိုင္ေပၚတင္သတ္ရန္ ေရာမအာဏာပိုင္မ်ားကို ေတာင္းဆိုကာ အေသသတ္ခဲ့သည္။ သခင္ေယရႈေသလြန္ျပီး ၃ ရက္ေျမာက္တြင္ က်မ္းစာလာသည္အတိုင္း အေလာင္းေတာ္ေပ်ာက္ဆံုးသြားျပီး ရွင္ျပန္ထေျမာက္ကာ ရက္၄၀လံုး ထြက္ေျပးပုန္းေရွာင္သြားေသာ တမန္ေတာ္မ်ားကို ကိုယ္ထင္ျပသခဲ့ျပီး လူေပါင္းမ်ားစြာေရွတြင္ ေကာင္းကင္ဘံုသို႔ စ်န္ပ်ံၾကြသြားခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းတြင္ သန္႔ရွင္းေသာဝိညာဥ္ (Holy Spirit) က်န္ရစ္ခဲ့ျပီး ခရစ္ယန္မ်ားသည္ ၃ ပါးတစ္ဆူအျဖစ္၊ ဘုရာသခင္ (ခမည္းေတာ္)။ သခင္ေယရႈ (သားေတာ္) ႏွင့္ သန္႔ရွင္းေသာဝိညာဥ္ေတာ္ (၃)ပါးကို တဆူတည္းအျဖစ္သတ္မွတ္ကိုးကြယ္ၾကသည္။

ခရစ္ယန္ဘာသာတြင္ ဘုရားသခင္၏ ၀ိညာဥ္ေတာ္မႈတ္သြင္းျပီး လူသားမ်ားအားေရးသားေစသည့္ သမၼာက်မ္း ကို ဘုရားသခင္၏ ေျပာစကားအျဖစ္မွတ္ယူထားၾကသည္။ သခင္ေယရႈ မေမြးဖြားမီက ေရးသားခဲ့ေသာ က်မ္းမ်ားကို ဓမၼေဟာင္းက်မ္း ဟုေခၚျပီး၊ သခင္ေယရႈေမြးဖြားျခင္း (Christmas) ေနာက္ပိုင္းေရးသားေသာ က်မ္းမ်ားကို ဓမၼသစ္က်မ္း ဟုေခၚသည္။ အပါတ္စဥ္ တနဂၤေႏြေန႔ကို ဥပုဒ္ေန႔အျဖစ္သတ္မွတ္ကာ စုေပါင္းကိုးကြယ္၀တ္ျပဳၾကသည္။ ဂိုဏ္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္အနက္ ရိုမန္ကက္သလစ္ နွင့္ ပရိုတက္စတင့္ ၂မ်ိဳးသည္ အဓိကကြဲျပားေသာ ဂိုဏ္းႏွစ္ခုျဖစ္သည္။ ဂိုဏ္မ်ားသည္ Doctrine ဟုေခၚေသာ က်င္ဝတ္၊က်င့္ထံုးႏွင့္ အယူအဆမ်ား အနည္းႏွင့္အမ်ား ကြဲျပားၾကသည္။

ရိုမန္ကတ္သလစ္ တြင္ ဘုန္ေတာ္ၾကီး ပုပ္ရဟန္းမင္း ကို ဦးေသွ်ာင္အျဖစ္ထားျပီး ဗဟိုဦးစီးစနစ္ဆန္ေသာ စနစ္ျဖစ္သည္။ ရိုမန္ကတ္သလစ္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားတြင္ ဘရားသာ၊ ဖာသာ၊ မာသာ (Father, Mother) စသျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားကို ေခၚဆိုျပီး ျမန္မာဗုဒၶဘာသာဘုန္းၾကီးမ်ားကဲ့သို႔ ငယ္စဥ္ကတည္းက လံုးဝအိမ္ေထာင္မရွိေသာ လူပ်ိဳ၊အပ်ိဳမ်ားျဖစ္သည္။ အိမ္ေထာင္က်သြားပါက ဘုန္းေတာ္ၾကီးဘဝမွ ထြက္ရသည္။ ပရိုတက္စတင့္ဂိုဏ္း၀င္ေသာ မက္သဒစ္ (Methodist)၊ ဘက္သဒစ္ (Baptist)၊ အင္ဂလိကန္ (Englican)၊ လူသာရီယန္ (Lutherian) စသည္တို႔မွ ဘုန္ေတာ္ၾကီးမ်ားမွာ အိမ္ေထာင္ျပဳခြင့္ရွိသည္။

ပရိုတက္စတင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ား တနဂၤေႏြ ဘုရားဝတ္ျပဳျခင္းတြင္ ဓမၼသီခ်င္း သီဆိုခ်ီးမြမ္းျခင္၊ ဆုေတာင္းျခင္း၊ အလွဴေငြေကာက္ခံျခင္း၊ သံစံုသီခ်င္း သီဆိုတီးမွဳတ္ျခင္း၊ သမၼာက်မ္းစာ ဖတ္ရြတ္ျခင္း၊ စသည့္အစီအစဥ္မ်ား တရားေဒသနာ (Sermon) ေဟာၾကားျခင္းျဖင့္ အဆံုးသတ္ၾကသည္။ ခရစ္ေတာ္ လက္၀ါးကပ္တိုင္ ေပၚတြင္ အေသခံျခင္းသည္ ယံုၾကည္သူ ခရစ္ယာန္မ်ားကို အျပစ္မွလႊတ္ျခင္းအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ပြဲေတာ္ေပးျခင္း (မုန္႔ႏွင့္စပ်စ္ရည္ သံုးေဆာင္ျခင္း)ကို အမ်ားအားျဖင့္ တစ္လတစ္ၾကိမ္ခန္႔ ျပဳလုပ္ဝတ္ျပဳေလ့ရွိသည္။ ရိုမင္ကတ္သလစ္ ဘာသာဝင္မ်ားတြင္ ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာ မ်ားကဲ့သို႔ အလြတ္ရြတ္ဖတ္ျခင္းမ်ားစြာရွိျပီး၊ ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ားလည္း တရားထိုင္ျခင္း (Meditation) မ်ားလုပ္ေဆာင္ၾကသည္။

ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ သခင္ေယရႈေမြးဖြားျခင္း အထိမ္းအမွတ္ ခရစ္စမတ္ပြဲေတာ္၊ (Christmas) သခင္ေယရႈ ရွင္ျပန္ထေျမာက္ျခင္း အီစတာပြဲေတာ္(Good Friday and Easter Sunday)၊ သန္႔ရွင္းေသာ ဝိညာဥ္ ဆင္းသက္ျခင္း ပင္ေတကုေတၱပြဲ (Pentecost) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ခရစ္ယာန္

“သခင္ေယရွဳကို ခရစ္ေတာ္အျဖစ္ယံုၾကည္သက္၀င္သူ (သို႔) သခင္ေယရွဳ၏သြန္သင္ ေသာတရားကို လိုက္ေလွ်ာက္ေသာသူ ” တို႔ကို ခရစ္ယာန္ျဖစ္သည္ဟု Webster’s Dictionary က အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုထားပါသည္။ ခရစ္ယာန္ဟူသည္ မည္သို႔ေသာအရာျဖစ္သည္ ဟူေသာအခ်က္မွ အစ ျပဳရန္အလြန္သင့္ေတာ္သည္္။ သို႔မဟုတ္ တျခားေလာကီပိုင္းဆိုင္ရာ အနက္ဖြင့္သည္နည္းတူ ခရစ္ ယာန္ဟူေသာစကားလံုးကို သမၼာတရားေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ မကိုက္ညီပဲမွားယြင္းစြာ ေဖာ္ျပႏူိင္ပါသည္။

ခရစ္ယာန္ဟူေသာစကားလံုးကို ဓမၼသစ္က်မ္းထဲတြင္ သံုးႀကိမ္တိုင္တိုင္ေတြ႔ရွိႏူိင္သည္။ (တ၊ ၁၁း၂၆၊ ၂၆း၂၈၊ ၁ေပ၊ ၄း၁၆)။ သခင္ေယရွဳ၏ေနာက္လိုက္တပည့္ေတာ္တို႔၏ အက်င့္စရိုက္၊ အျပဳအမူ၊ အေျပာအဆိုတို႔သည္ ခရစ္ေတာ္ႏွင့္တူေသာေၾကာင့္ အႏိၱအုတ္ၿမံဳ႕တြင္ သူတို႔ကို “ ခရစ္ယာန္မ်ား “ ဟုပထမအႀကိမ္ေခၚခဲ့ပါသည္ (တ၊ ၁၁း၂၆)။ မယံုၾကည္သူတို႔က ယံုၾကည္သူတို႔ကို ေနာက္ေျပာင္ ေသာသေဘာမ်ိဳးျဖင့္ ခရစ္ယာန္မ်ားဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ၄င္း၏အဓိပၸါယ္သည္ “ ခရစ္ေတာ္ပိုင္ဆိုင္ ေသာအဖြဲ႕ ” သို႔ “ ခရစ္ေတာ္၏ ေနာက္လိုက္သူမ်ား ” ျဖစ္သည္။ ၄င္းသည္ Webster’s Dictionary ထဲတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အနက္ဖြင့္ဆိုခ်က္ႏွင့္ ညီညႊတ္သည္။


ျမန္မာႏိုင္ငံ ကက္သလစ္သာသနာ သမိုင္းေၾကာင္း

ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကက္သလစ္သာသနာစတင ္၀င္ေရာက္လာတာဟာ သာသနာျပဳပုဂိၢဳလ္ေတြ အားျဖင့္ မဟုတ္ပါဘူး။

ပုဂံေခတ္ နရသီဟပေတ့မင္း လက္ထက္(ျမန္မာသကၠရာဇ္-၆၄၆) ခရစ္ႏွစ္ ေအဒီ-၁၂၈၅ မွာ တ႐ုတ္ဘုရင္ ကူဗလိုင္ခန္က ပုဂံကို က်ဴးေက်ာ္စစ္ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။ ဲဒီေနာက္ပိုင္း က်န္စစ္သား ဥမင္ရဲ႕ အတြင္းဘက္နံရံ တစ္ေနရာမွာ ခရူစူး အမွတ္အသားေတြနဲ႕ တန္ဆာဆင္ထားတဲ့ ပဒုမၼာၾကာပြင့္ တစ္ပြင့္ပံုကို ယခုတိုင္ ေတြ႕ရွိ ရပါတယ္။

သာသနာျပဳမ်ား မေရာက္လာခင္ ဘာသာ၀င္အခ်ိဳ႕ အရင္ဦးစြာ ေရာက္ႏွင့္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆုိေတာ့ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၄၉၆ မွာ ပဲခူးကို ေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ အီတလီ ႏိုင္ငံ ဂ်င္ႏို၀ါ (Genoa) ၿမိဳ႕က Hieronimo ဆိုတဲ့ ကုန္သည္တစ္ဦးရဲ႕ မွတ္တမ္းအရ ပဲခူးၿမိဳ႕မွာေနစဥ္ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ သူ႕ရဲ႕ မိတ္ေဆြကို ဘုရားေက်ာင္းပ်က္ တစ္ခုထဲမွာ သၿဂၤိဳလ္ခဲ့ရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ေအဒီ ၁၄၉၇ ခုႏွစ္ Vasco di Gama က Good Hope အငူကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိ ၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဥေရာပတိုက္သား ကုန္သည္ပြဲစားေတြ အတြက္ အာရွတိုက္သို႕ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ဖို႕ရာ စီးပြားေရးလမ္းေၾကာင္း ပြင့္သြားပါတယ္။ အာရွတိုက္ကို ေရာက္လာတဲ့ ကုန္သည္ေတြနဲ႕ ေၾကးစားစစ္သားေတြရဲ႕ ၀ိညာဥ္ေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ အထူး တာ၀န္ ယူရတဲ့ Chaplain ေခၚဘုန္းေတာ္ႀကီး တစ္ခ်ိဳ႕လည္း ေရာက္ရွိလာၾကပါတယ္။

သူတို႕ အာရွတိုက္ကို လာတာဟာ ဥေရာပတိုက္သားေတြရဲ႕ ၀ိညာဥ္ေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ပါပဲ။

Malacca မွာရွိေနတဲ့ St. Francis Xavier ဟာ ၁၅၄၈-ဇန္န၀ါရီ-၂၀ ေန႕စြဲနဲ႕ သူ႕ရဲ႕ အထက္အႀကီးအကဲ St. Ignatius ဆီကို ပဲခူး ႏိုင္ငံအတြက္ သာသနာျပဳ အခ်ိဳ႕ေစလႊတ္ ေပးသင့္ေၾကာင္း အစီရင္ခံတင္ျပ ခဲ့ပါတယ္။

သူတို႕ရဲ႕ Jesuit အသင္းဂိုဏ္းက ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြဟာ ၁၆ ရာစု ကုန္ခါနီး မွာ ပဲခူးကို ႏွစ္ပါးတစ္တြဲ၊ ႏွစ္ပါးတစ္တြဲနဲ႕ ေလးပါး၊ ၁၇ ရာစု အစပိုင္းမွာ အင္း၀ကို ႏွစ္ပါးေရာက္ရွိခဲ့ၾကတယ္လို႕ သိရပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာ့သမိုင္းမွာ သင္ရတဲ့ ငဇကၤာဟာ လူဆိုးဇာတ္လိုက္ပါပဲ။

သူရဲ႕ေပၚတူကီနာမည္က Philip di Britto လို႕ေခၚပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေရာက္မလာခင္ ကတည္းက ေပၚတူဂီ စစ္သားေတြဟာ ရခိုင္ဘုရင္မင္း ဖေလာင္း၊ မုတၱမစားေစာဗညား၊ ေတာင္ငူ ဘုရင္ တပင္ေရႊထီးနဲ႕ ဘုရင့္ေနာင္တို႕ထံမွာ အမႈထမ္းခဲ့ၾကတယ္ ဆိုတာ ဆရာႀကီး ဦးဘသန္းရဲ႕ ေက်ာင္းသံုးျမန္မာ ရာဇ၀င္နဲ႕ အေျချပ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးသမိုင္း ပထမတြဲတို႕မွာ ေလ့လာေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ငဇကၤာ ေခၚ ဒီဘရစ္တိုကေတာ့ ( ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၆၅) ေအဒီ-၁၆၀၃ မွာ ရခိုင္ဘုရင္မင္းရာဇာႀကီးလက္ေအာက္ခံအျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့ပါတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္က ေတာင္ငူဘုရင္ကိုခြင့္ေတာင္းၿပီး ဒီဘရစ္တိုကို သူ႕ရဲ႕ ကိုယ္စား လွယ္အျဖစ္ သံလ်င္မွာထားပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း လူသူလက္နက္ အင္အား ေတာင့္တင္း လာတဲ့အခါမွာ ေတာင္ငူဘုရင္ ကိုေရာ ရခိုင္ဘုရင္ကိုပါ ေထာင္ထားျခား နား႐ံုမက မုတၱစားနဲ႕ပူးေပါင္းၿပီး ေတာင္ငူကို လုပ္ႀကံခဲ့ပါတယ္။

ေတာင္ငူဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္ကို ဖမ္းဆီး၊ သံလ်င္ကိုေခၚသြားၿပီး အရိပ္ေနေန အခက္ ခ်ိဳးခ်ိဳး အလုပ္ကုိ ခရစ္ယာန္တစ္ဦးကလုပ္ခဲ့ ပါ တယ္။ ဘာသာတရားရဲ႕အဆံုးအမ ဆိုတာ လိုက္နာက်င့္ႀကံဖို႕ ထားတာပါ။ မလိုက္နာ မက်င့္ႀကံရင္ မကိုးကြယ္တာနဲ႕ အတူတူ ပါပဲ။ သမိုင္းကေပးတဲ့ သင္ခန္းစာ လို႕ပဲ မွတ္ယူရမွာေပါ့။ ဒီသတင္းကို ၾကားတဲ့အခါ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၉၇၅၊ (ေအဒီ-၁၆၁၅) မွာ အင္း၀ဘုရင္ မဟာဓမၼရာဇာ (ေခၚ) အေနာက္ဖက္လြန္မင္းက သံလ်င္ကိုစံုဆင္းၿပီး ၀န္းရံပါတယ္ သံလ်င္ကိုရတဲ့အခါ နတ္သွ်င္ေနာင္နဲ႕ ဒီဘရစ္တိုကို ကြပ္မ်က္၊ ေပၚတူဂီ စစ္သံု႕ပန္း (၄၀၀၀) ေက်ာ္ကို ဖမ္းဆီးၿပီး အင္း၀ကို ေခၚေဆာင္သြားပါတယ္။ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းကို ဆက္ခံတဲ့ သာလြန္မင္း လက္ထက္မွာေတာ့ စစ္မႈထမ္းဖို႕ တစ္ခ်ိဳ႕ကို ခ်န္ထားၿပီး က်န္တဲ့သူေတြကို ခ်င္းတြင္းျမစ္ အေရွ့ဖက္ကမ္းမွာရွိတဲ့ ပရိမၼရြာကို ပို႕ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ ခ်င္းတြင္းျမစ္နဲ႕ မူးျမစ္ၾကား တ၀ိုက္က ရြာေတြမွာ မိမိတို႕ ဘာသာကို လြတ္လပ္စြာ ကိုးကြယ္ၿပီး အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ေစေၾကာင္း၊ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္ ထုတ္ EG. Harvey ရဲ႕ Outline of Burmes History ဆရာႀကီး ဦးဘသန္းရဲ႕ ေက်ာင္းသံုး ျမန္မာရာဇ၀င္နဲ႕ ၁၉၄၁ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလထုတ္ The Voice Catholic magzine တို႕မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

အဲဒီကစၿပီး ဘုရင္ဂ်ီရြာေတြ ေပၚေပါက္လာ ပါတယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၇၊ (ေအဒီ-၁၇၅၆ )ခုႏွစ္မွာ မြန္ေတြကို ကူညီဖို႕ သံလ်င္ကို ေရာက္လာတဲ့ ျပင္သစ္ စစ္သေဘၤာ ႏွစ္စီးကို အေလာင္းဘုရားက အႏိုင္ရလိုက္ၿပီး ျပင္သစ္ စစ္သံု႕ ပန္းေတြကို ဘုရင္ဂ်ီရြာေတြဆီ ပို႕လိုက္ေၾကာင္း ကက္သလစ္ ရာဇ၀င္မွာေရာ ေက်ာင္းသံုး ျမန္မာရာဇ၀င္မွာပါေတြ႕ရ ပါတယ္။

ကက္သလစ္ဆရာေတာ္ဘီဂမ္းဒက္၊ ႏွစ္ျခင္းဆရာ ယုဒႆန္၊ သမိုင္းပါေမာကၡ GE. Hall ဆရာ ဦးဘသန္းနဲ႕ ဦးေကာင္းတို႕ရဲ႕အဆိုအရ "ဘုရင္ဂ်ီ" ဆိုတာ ဥေရာပတိုက္သား၊ အထူးသျဖင့္ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳးမ်ားကို အေရွ့တိုင္းသားေတြက ေခၚေ၀ၚသံုးႏႈန္းတဲ့ စကားလံုးပါ။ သမိုင္းဆရာ ဗီဗီယန္းဘ ကေတာ့ ဘုရင္ဂ်ီဆိုတာ "ဘုရင္ရဲ႕ မိတ္ေဆြ" လို႕ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ စကားလံုးကေန သံစဥ္ေျပာင္းလာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ကက္သလစ္ အသင္းေတာ္ရဲ႕ ရာဇ၀င္အရ သံလ်င္ကေန အင္း၀ကို ပို႕ခံရတဲ့ထဲမွာ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ Jesuit ဂိုဏ္း၀င္ ဘုန္းႀကီး Manuel De Fonseca နဲ႕ ေနာက္ထပ္ေရာက္လာတဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီး Denis Atumes တို႕ဟာ အင္း၀၊ နဘတ္၊ လက္ယာေတာ္ ေခ်ာင္းဦး၊ တပရင္း ကြၽန္းေတာ၊ မုဆိုးဘို ေရႊဘို၊ အလံ ဟံလင္း၊ ဆီကိမ္ သစ္ဆိမ့္နဲ႕ စဥ့္ကြင္း စဥ့္ကူး တို႕မွာရွိတဲ့ ဘုရင္ဂ်ီဘာသာ၀င္ေတြကို ၾကည့္႐ႈေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ရတယ္ လို႕ဆိုပါတယ္။ သာလြန္မင္းလက္ထက္ ထပ္မံ ေျပာင္းေရြ႕ရာမွာေတာ့ ေခ်ာင္း႐ိုးရြာ၊ ခ်မ္းသာရြာ၊ မံုလွရြာ၊ ခ်ပ္သင္း၊ နဂါးဘို၊ လက္ပံႀကီး၊ ပတြင္းစတဲ့ ရြာေတြ တိုးပြားလာေၾကာင္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မွာ စာေပဗိမာန္မွ ထုတ္ေ၀တဲ့ ျမန္မာ့ ေရွးေဟာင္း သုေတသန အသင္းဂ်ာနယ္မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ေရႊဘိုၿမိဳ႕ အမွတ္(၆) ရပ္ကြက္၊ ေခ်ာင္းဦးၿမိဳ႕ ေအာင္မဂၤလာရပ္ကြက္၊ ေရဦးၿမိဳ႕နယ္ ခ်မ္းသာရြာ၊ ခင္ဦးၿမိဳ႕ နယ္ မံုလွရြာ၊ တန္႕ဆည္ၿမိဳ႕နယ္ ေခ်ာင္း႐ိုးရြာေတြဟာ သမိုင္း၀င္ ဘုရင္ဂ်ီရြာေတြပါ။ ေနာက္မွ တျခားၿမိဳ႕ ရြာေတြမွာ တိုးပြားလာတာလဲရွိပါတယ္။ ေအဒီ-၁၇၁၉ ခုႏွစ္ ပုပ္ ရဟန္းမင္းႀကီး ဧကဒသမေျမာက္ကလဲမင္းကေန တ႐ုတ္ ျပည္ ကန္တံုၿမိဳ႕ကို Rev. Msgr. Carlo Ambrogio Mezzabarba ဦးေဆာင္တဲ့ ဘာသာေရး သံတမန္အဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေခတ္က ေရေၾကာင္းခရီးနဲ႕ (၆) လၾကာခဲ့တယ္။ အေျခအေနအေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လုပ္ငန္း မေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ဒီအဖြဲ႕ဟာ ကပၸလီပင္လယ္ကို ျဖတ္ၿပီး အျပန္ခရီးဆက္ ခဲ့ၾကတယ္။

ျမန္မာျပည္ကို ျဖတ္သြားခိုက္မွာ ပဲခူးၿမိဳ႕ေတာ္နဲ႕အင္း၀ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဘုရင္ဂ်ီဘာသာ၀င္ေတြရွိေနတာ ႏွစ္ေပါင္း(၁၅၀)ေက်ာ္ၾကာၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သာသနာျပဳ ပုဂိၢဳလ္မ်ားလည္း လိုအပ္ေနေၾကာင္း သိရတဲ့အတြက္ သူတို႕ရဲ႕ အဖြဲ႕ထဲက ဘာနာဘိုက္ဂိုဏ္း၀င္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး Sigismondo Maria Calchi ကိုထားရစ္ ခဲ့ၿပီး၊ ပထမဦးဆံုး ျမန္မာျပည္ ကက္သလစ္သာသနာ ဦးစီးမွဴး တာ၀န္ခံအျဖစ္ခန္႕အပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ခု-ၾသဂုတ္လထုတ္ The Guradian စာေစာင္မွာ Fr.Calchi ကုိ ျမန္မာျပည္ ကက္သလစ္သာသနာရဲ႕ မုံညႇင္းေစ့ အျဖစ္တင္စားၿပီး ေဖၚျပထားပါတယ္။

အီတလီႏိုင္ငံမွာ ေအဒီ ၁၅၀၂-ကေန ၁၅၃၉ထိ အသက္ရွင္ခဲ့တဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီး A.M. Zacharia ဆိုတာရွိ ခဲ့တယ္။ သူက ေနာက္ထပ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး (၂) ပါးနဲ႕ ပူးေပါင္းၿပီး ၁၅၃၃ မွာသာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းတစ္ခု တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႕ အသင္းဂိုဏ္းရဲ႕ ဗဟိုဌာနကို မီလန္ၿမိဳ႕က St. Barnabas ဘုရားေက်ာင္းမွာ ဖြင့္လွစ္ခဲ့တဲ့အတြက္ အဲဒီ ဘုရားေက်ာင္းရဲ႕ ဘြဲ႕အမည္ကို အစြဲျပဳၿပီး Barnabite အသင္းဂိုဏ္းလို႕ ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၈၉၇မွာ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး ေတရသေျမာက္ ေလအိုကေန Fr. A.M. Zacharia ကို ရဟႏၱာတင္ေျမႇာက္ ခဲ့ပါတယ္။ ခုခ်ိန္ ထိ သူ႕ရဲ႕ အေလာင္းေတာ္ဟာ မပုပ္မသိုးဘဲရွိ ေနပါေသးတယ္။ အဲဒီ ရဟႏၱာရဲ႕ ပြဲေန႕က ေတာ့ ဇူလိုင္ (၅) ရက္ေန႕ပါ။

Fr.Calchi က သာသနာျပန္႕ပြားေရးဌာနခ်ဳပ္က ေစလႊတ္လိုက္တဲ့ Fr.Vittoni နဲ႕လက္တြဲၿပီး သာသနာျပဳလုပ္ငန္းေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အင္း၀ဘုရင္ တနဂၤေႏြမင္းကလည္း ၾကည္ျဖဴစြာ ခြင့္ျပဳ႐ံုမက ဘုရားေက်ာင္း ေဆာက္ဖို႕ပါ ဘ႑ာေတာ္ထဲကေန လွဴဒါန္းခဲ့ပါေသးတယ္။

ေအဒီ-၁၇၃၀ခုမွာေတာ ့သာသနာ ျပန္႕ပြားေရး ဌာနခ်ဳပ္အတြက္ ရဟန္းေတာ္မ်ား ရွားပါးမႈေၾကာင့္ အခက္အခဲရွိလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘာနာဘိုက္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဂါလီဇီယားကို ဆရာေတာ္ သိကၡာတင္ေပးၿပီး ျမန္မာျပည္သာသနာေတာ္မွာ လုပ္ေဆာင္စရာ ရွိသမွ်ကိ ုအသင္းဂိုဏ္းႀကီးရဲ႕လက္ထဲအျပည့္ အ၀ အပ္ႏွင္းေပး လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီကစၿပီး ဘာနာဘိုက္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြ ျမန္မာျပည္ကို တစ္ဖြဲ႕ၿပီးတစ္ဖြဲ႕ ေရာက္လာၾကပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာနဲ႕တကြ ျမန္မာစာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံစတာေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြနဲ႕ တစ္သားတည္း ေနထိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေအဒီ-၁၇၅၀ ခုႏွစ္ သံလ်င္မွာ ဘုရားေက်ာင္းတည္ေဆာက္ ခဲ့ပါတယ္ ပဲခူးနဲ႕အင္း၀ ဆင္ႏႊဲတဲ့ စစ္ပြဲတစ္ခုမွာ ပ်က္စီးသြားၿပီး တံတိုင္း၊ နံရံနဲ႕အုတ္႐ိုးေတြေတာ့ ခုထိရွိပါေသးတယ္ အေထာက္အထား ျပႏိုင္တဲ့ ေရွးအက်ဆံုး ဘုရားေက်ာင္းလို႕ဆိုရမွာပါ။

ထူးထူးျခားျခား မွတ္တမ္းတင္ေလာက္တာကေတာ့ ျမန္မာအကၡရာ ခဲစာလံုးကို စမ္းသပ္ တီထြင္ၿပီး ေအဒီ-၁၇၇၆ Pope PiusVI လက္ထက္ ေရာမားၿမိဳ႕မွာ ပထမဆံုး ေအာင္ျမင္စြာ ပံုႏွိပ္ ႏိုင္ခဲ့တာပါ။ ဆရာေတာ္ Percoto ဆိုရင္ ပိဋိကတ္ (၃) ပံုထဲက တခ်ိဳ႕ကို Italian လို ဘာသာျပန္ဆို ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

စာေပတင္မကဘူး သာသနာအတြက္ သမိုင္းတင္ခဲ့တာလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ေအဒီ-၁၇၇၀ ခုႏွစ္ မံုလွရြာမွာ ပထမဆံုး ရဟန္း ျဖစ္သင္ေက်ာင္းကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ၁၇၉၃ မွာေတာ့ ျမန္မာ တိုင္းရင္းသားထဲက ပထမဦးဆံုး ရဟန္းေတာ္ (၃)ပါးကို ေမြးထုတ္ ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႕ကေတာ့ ခ်မ္းသာရြာ ဇာတိ Fr. Joseph ေမာင္ေမာင္ႀကီး၊ ေခ်ာင္း႐ိုးသား Fr. Andrew ေမာင္ကိုး နဲ႕ ရန္ကုန္က Fr. Ignatius di Britto တို႕ျဖစ္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၇၈၉ ေနာက္ပိုင္း ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးႀကီး ေပၚေပါက္လာၿပီး ဥေရာပတစ္ခြင္ကို ကူးစက္ပ်ံ႕ ႏွံ႕သြားခဲ့ပါတယ္။ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးနဲ႕တကြ ေရာမၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးပါ နပိုလီယံလက္ေအာက္ကို က်ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ဘာနာဘိုက္ အသင္းဂိုဏ္းႀကီးမွာလည္း ပ်က္စီး ဆံုး႐ႈံးမႈေတြနဲ႕အတူ လူအင္အားနည္းပါး သြားတဲ့အတြက္ ျမန္မာျပည္ သာသနာကို ဆက္ၿပီး တာ၀န ္မယူႏိုင္ၾကေတာ့ပါဘူး။ ဘာနာဘိုက္ အသင္းဂိုဏ္းအေနနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ေအဒီ-၁၇၂၂ ကေန ၁၈၃၀ ထိဆုိေတာ့ (၁၀၈) ႏွစ္ တာ၀န္ယူခဲ့ၾကပါတယ္။ လူဦးေရ အေနနဲ႕ဆိုရင္ ဆရာေတာ္ တင္ေျမႇာက္ခံရတာဟာ (၆) ပါး၊ ဘုန္းေတာ္ ႀကီးက (၂၇) ပါး၊ အဲဒီအထဲမွာ (၄) ပါးက လမ္းမွာတင္ မုန္တိုင္းမိၿပီး သေဘၤာပ်က္ကာ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ကိုရင္ႀကီးက (၂) ပါးနဲ႕ တိုင္းရင္းသား ရဟန္းေတာ္ (၂) ပါးကလည္း သူတို႕ အသင္းဂုိဏ္းမွာ သစၥာခံ ယူခဲ့တဲ့အတြက္ စုစုေပါင္း (၃၁) ပါး ျဖစ္တယ္။

အေသးစိတ္သိခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေတာ့ Fr. A ကိုေလး (မံုလွ) ေရးသားျပဳစုထားတဲ့ "အင္း၀ေရာက္ ေျခရာမ်ား" စာအုပ္မွာ ဖတ္႐ႈႏိုင္ပါတယ္။

ေအဒီ-၁၈၄၂မွာ သာသနာျပန္႕ပြားေရး ဌာနခ်ဳပ္က Oblates လို႕ေခၚတဲ့ မာရီးယား သခင္မဂိုဏ္းကိုတာ၀န္လႊဲေျပာင္း ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ပြားေနတာရယ္၊ သူတို႕အသင္းဂိုဏ္းမွာ ရဟန္းေတာ္ေတြ မလံုေလာက္ေတာ့ တာရယ္ေၾကာင့္ ၁၈၅၆ ထိပဲ တာ၀န္ယူႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

သူတို႕ရဲ႕ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ ၁၈၄၇-ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို St.Joseph သီလရွင္အသင္းဂိုဏ္း စတင္ ေရာက္ရွိ လာခဲ့ပါတယ္။

၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲအၿပီး စစ္ေျပၿငိမ္းေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရာမွာ မင္းတုန္းမင္းႀကီးရဲ႕ ေစခိုင္း ခ်က္အရ Fr. Abbona နဲ႕ Fr. Tarolli တို႕ဟာ ျမန္မာသံတမန္ေတြဖက္က ပါ၀င္ကူညီခဲ့ရေၾကာင္း ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေမလ ထုတ္ The Guardian စာေစာင္မွာ သမိုင္း ဆရာ Vivian Ba ကေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါရီၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းေပါ့။ ျပင္သစ္ စာလံုးနဲ႕ အတို ေကာက္ MEP လို႕ ေခၚပါတယ္။ ပထမဆံုး ႀကြေရာက္လာ တာကေတာ့ ျမန္မာသမိုင္း ေလ့လာသူေတြ ၾကားမွာ လူသိမ်ားတဲ့ ဆရာေတာ္ႀကီး Paul Ambrose Bigandat ပါပဲ။

သူ႕ကုိ ဘာေၾကာင့္လူသိမ်ားတာလည္း ဆိုရင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးက ဆရာေတာ္ႀကီးကို အင္မတန္ ခင္မင္ရင္းႏွီးၿပီး သာသနာေတာ္အတြက္ အကူအညီေတြ ေပးခဲ့သလို၊ မင္းညီမင္းသားေတြကို အဂၤလိပ္စာနဲ႕ သိပၸံဘာသာရပ္ေတြ သင္ယူဖို႕ ဆရာေတာ္ႀကီးက စီစဥ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဆရာေတာ္ႀကီးက ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္ေတြနဲ႕ ေတြ႕ဆံု၊ ဗုဒၶဘာသာ က်မ္းဂန္ေတြကို ေလ့လာၿပီး ရွင္ေဂါတမ အေၾကာင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႕ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပတိုက္သားေတြကို ဗုဒၶဘာသာနဲ႕ မိတ္ဆက္ေပးလိုက္တယ္ ဆိုပါေတာ့။ ပညာေရးအတြက္လည္း ၁၈၅၈-ခုႏွစ္ မွာ Da Lasalle ကိုရင္ႀကီးေတြကို ဖိတ္ၾကားၿပီး စာသင္ေက်ာင္းေတြ ဖြင့္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံကို (၃) ပိုင္းပိုင္းၿပီး သာသနာျပဳလုပ္ငန္း တာ၀န္ေတြ ခြဲေစဖို႕ရာ သူကပဲ တင္ျပခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ သာသနာျပန္႕ပြားေရးဌာနခ်ဳပ္က ၁၈၇၀ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၈ ရက္ေန႕မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို Vicariate Apostolate လို႕ေခၚတဲ့သာသနာ အထူးနယ္ေျမေတြအျဖစ္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

ေတာင္ငူကို အေျချပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ့ဖက္ျခမ္းကို ဆရာေတာ္ Biffi က တာ၀န္ယူရသလို အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံကိုေတာ့ ဆရာေတာ္ ဘူးဒြန္းက တာ၀န္ယူရပါတယ္။ ဆရာေတာ္ ဘီဂန္းဒက္ကေတာ့ ေအာက္ျမန္မာျပည္ကို တာ၀န္ယူပါတယ္။

တျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းေတြကိုလည္း ဖိတ္ေခၚခဲ့ရပါတယ္။ ေတာင္ႀကီး၊ က်ိဳင္းတံုေဒသကို Italy ႏိုင္ငံက PIME (ေခၚ) ႏိုင္ငံရပ္ျခား သာသနာျပဳ အသင္းဂိုဏ္းက လာေရာက္ခဲ့သလို၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ကိုေတာ့ Ireland ႏိုင္ငံက St. Columban အသင္းဂိုဏ္းက လာေရာက္ သာသနာျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ပုသိမ္၊ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလးနဲ႕ ခ်င္းေတာင္ကိုေတာ့ MEP အဖြဲ႕ကပဲ ဆက္ၿပီး တာ၀န္ယူပါတယ္။

ဘာသာေရးတင္မကဘူး၊ ပညာေရးအတြက္လည္း ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ေတြ၊ အဘိဓာန္ေတြ၊ ဘာသာျပန္စာေပနဲ႕ က်မ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္၊ ေနာက္ထပ္လည္း ဆရာေတာ္ေတြဟာ သူေတာ္စဥ္ဂုိဏ္းေတြကို ဖိတ္ၾကားၿပီး အားျဖည့္ခဲ့ပါတယ္။

၁၈၆၇ ခုႏွစ္မွာ ေကာင္းေသာ သိုးထိန္းသီလရွင္ဂိုဏ္းဟာ ရန္ကုန္မွာ အမ်ိဳး သမီးေက်ာင္းဖြင့္တယ္၊ ၁၈၇၄-မွာ တိုင္းရင္းသူေတြခ်ည္း ပါ၀င္တဲ့ St.Francis Xavier သီလရွင္ ဂိုဏ္းကိုတည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္မွာ Franciscan သီလရွင္ေတြဟာ မႏၲေလး မေနာ္ရမန္မွာ အနာႀကီးေရာဂါသည္ေတြ အတြက္ ေဆး႐ံုဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။

၁၉၁၆ မွာေတာ့ က႐ုဏာေရးသီလရွင္ေတြဟာ က်ိဳင္းတံု ေနာင္ကန္မွာ အဲဒီလုိေဆး႐ံု ထပ္ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ဆပ္ေျဖျခင္းအသင္း ဂုိဏ္းက ၁၈၉၅-ခုႏွစ္ မွာမိဘမဲ့ေက်ာင္းကုိ ေတာင္ငူသာသနာ လိပ္သုိမွာ ဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၉ မွာ (FSAG) စိန္အလြိဳက္ရွက္စ္ သီလရွင္ အသင္းဂုိဏ္းေရာက္ရွိလာၿပီး၊ (SDB) ဆုိတဲ့ ဆေလးရွင္းအသင္းဂုိဏ္း က ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ကေန လက္သမားလုပ္ငန္း၊ ပုံႏွိပ္လုပ္ငန္းနဲ႕ ဖိနပ္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းေတြကုိ တည္ေထာင္ဦးစီးခဲ့ၾကပါတယ္။ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္း၊ လူအို႐ံု၊ မိဘမဲ့ေဂဟာ စတဲ့ လူမႈေရးနဲ႕က႐ုဏာေရး လုပ္ငန္းေတြကိုလည္း အသင္းဂိုဏ္း အသီးသီးက တြဲဖက္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ Missios School လို႕ေခၚတဲ့ သာသနာျပဳေက်ာင္းေတြဟာ အဲဒီေခတ္မွာ ေပၚထြက္ ခ့ဲတာပါ။

ေနရာအႏွံ႕အျပားမွာ ဘာသာ၀င္ ဦးေရတိုးပြားမ်ားျပားလာတာနဲ႕ အမွ် သက္ဆိုင္ရာ ဆရာေတာ္ေတြက အစီရင္ခံ တင္ျပၾကတဲ့အတြက္ သာသနာ ျပန္႕ပြားေရးဌါနခ်ဳပ္ကေန ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁ ရက္ေန႕ မွာ ရန္ကုန္နဲ႕ မႏၲေလးကို Vicariate Apostolate (ေခၚ) အထူးေဒသအျဖစ္ ကေန Archdiocese (ေခၚ) ဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာႀကီးႏွစ္ခု အျဖစ္ တိုးျမႇင့္ သတ္မွတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ရန္ကုန္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာရဲ႕ လက္ေအာက္မွာပုသိမ္ဂိုဏ္းအုပ္သာသနာနဲ႕ ေတာင္ငူ၊ မႏၲေလးဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ က်ိဳင္းတံု ဂိုဏ္းအုပ္သာသနာနဲ႕ ျမစ္ႀကီးနားဂိုဏ္းအုပ္သာသနာ ဆိုၿပီး ခြဲျခားေပးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရန္ကုန္ကေန ျပည္သာသနာကို ၁၉၆၁ နဲ႕ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ၁၉၉၃ မွာ ေမြးထုတ္ေပးခဲ့သလို၊ ေတာင္ငူ ကေန ၁၉၆၁ မွာ ေတာင္ႀကီး နဲ႕ ၁၉၈၈ မွာ လြိဳင္ေကာ္ တို႕ကို ေမြးထုတ္ေပးခဲ့ ျပန္ကာ၊ က်ိဳင္းတံု က လား႐ႈိးကို ၁၉၇၅ မွာ ခြဲေပးၿပီး၊ မႏၲေလးက ဟားခါးကို ၁၉၉၂ မွာ ခြဲေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမစ္ႀကီးနားမွ ဗန္းေမာ္သာသနာကို ၂၀၀၆ ျပည့္ႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၂၈ ရက္မွာ ခြဲေပးခဲ့ၿပီး၊ ရန္ကုန္က ဖားအံသာသနာကို ၂၀၀၉ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇန္ႏၵ၀ါရီလ ၂၂ ရက္ႏွင့္ ဟားခါးက ကေလးသာသနာကို ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၉ ရက္ မွာ အသီးသီး ခြဲေပးခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၈ မွာေတာင္ႀကီးက Archdiocese အျဖစ္တိုးျမႇင့္ သတ္မွတ္ခံရတဲ့အတြက္ အခုလက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဂိုဏ္းခ်ဳပ္သာသနာႀကီး (၃) ခုနဲ႕ ဂိုဏ္းအုပ္ သာသနာ (၁၃) ခု၊ စုစုေပါင္း (၁၆) ခုရွိေနတာပါ။